زمین‌های بازی را دوباره با اجزای طبیعی پر کنیم

امروزه زمین‌های بازی بیش از آن‌که رنگ و بویی از طبیعت داشته باشند، از اجزا و اسباب‌بازی‌های کارخانه‌ای و مصنوعی ساخته شده‌اند. یکی از بهانه‌های این تغییر، افزایش امنیت زمین‌های بازی بوده است. از همین روی برخی طراحان پیشنهاد می‌دهند، به جای پاکسازی زمین‌های بازی از اجزای طبیعی، از ظرفیت‌های زیادی که آن‌ها فراهم می‌کنند به شکلی امن استفاده شود.

کودکان، در دل طبیعت به چالش کشیده می‌شوند و در نتیجه مهارت‌های آن‌ها رشد کرده و گسترش می‌یابد. امروزه بسیاری از والدین و آموزگاران به اهمیت ارتباط کودکان و طبیعت آگاه شده‌اند. اما در محیط‌های آموزشی یا تفریحی کودکان هم‌چون زمین‌های بازی که برای استفاده‌ی کودکان به بهترین شکل طراحی، ساخته و امن شده‌اند، هیچ ردپایی از طبیعت دیده نمی‌شود.

پس از انتشار کتاب «آخرین کودک در جنگل» ریچارد لوو در سال ۲۰۰۵، توجه افراد بیشتری به زمین‌های بازی طبیعی جلب شد. لوو در کتاب خود، پیوند رشد سلامت فیزیکی، ذهنی و احساسی کودکان با طبیعت را پررنگ کرده بود.

طراحان زمین‌های بازی طبیعی، معتقد هستند کودکان، به ویژه گروه‌های سنی بالاتر، از مدل‌های رایج زمین‌های بازی، خسته شده‌اند از همین روی، زمین‌های بازی طبیعی، جایگزینی مناسب برای جذب کودکان است. آن‌ها بر این عقیده‌اند امن کردن بیش از حد زمین‌های بازی، مانعی برای رشد مهارت‌های کودکان ایجاد می‌کند. به همین خاطر لازم است به عقب برگشته و اجزای طبیعی را دوباره داخل زمین‌های بازی وارد کرد.

در طراحی زمین‌های بازی طبیعی، لازم است به این موارد توجه شود:

ریسک‌پذیری

یکی از دلایل اصلی شکست زمین‌های بازی رایج در تحریک ذهن کودکان، عدم فراهم کردن بستری برای ریسک‌پذیری است. در این زمین‌ها، فرصتی برای چالش‌های فیزیکی نبوده یا بسیار کم است. اگر کودکان در محیط‌های ساختاریافته بازی کنند، انتخابی برای آن‌که چگونه بازی کنند یا چگونه خود را به یک نقطه‌ی مشخص برسانند، نخواهند داشت.

با فراهم کردن فرصت‌های ریسک کردن، کودکان می‌توانند قدرت تعادل و چابکی خود را محک بزنند. همچنین در صورت شکست، می‌آموزند تلاش خود را ارج نهاده و با کوشش بیشتر به موفقیت دست یابند. به این ترتیب به تدریج اعتماد به نفس آن‌ها افزایش خواهد یافت.

حرکت آزادانه و امکان انتخاب، به کودکان اجازه می‌دهد درباره‌ی زمان آمادگی خود برای مواجهه با یک چالش و شیوه‌ی چیره شدن بر آن، تصمیم بگیرند.

طراحی طبیعی

عدم ارائه‌ی سازه‌هایی که در دنیای واقعی و طبیعی دیده می‌شود، یکی از نقص‌های زمین‌های بازی رایج است. در زمین‌های بازی رایج، همه چیز به یک اندازه قابل دسترسی است، به همین خاطر کودکان لازم نیست مهارت‌های فیزیکی خود را برای بالا رفتن از یک ساحل صخره‌ای یا پیاده‌روی در یک جنگل توسعه دهند.

در زمین‌های بازی طبیعی به جای قرار دادن پله‌هایی صاف و منظم، از یک حجم تپه‌ای شکل و شیب‌دار برای ساخت سرسره استفاده می‌شود. درست مانند طبیعت که در آن هیچ پله‌‌ی منظمی وجود ندارد.

زمین‌های بازی طبیعی به شکل یک منظره‌ی پیوسته طراحی می‌شوند نه زمینی بخش‌بندی شده. هر چه بی‌قاعدگی بیشتری در یک فضا باشد، کودکان فرصت بیشتری برای به‌کارگیری تخیل خود خواهند یافت.

مصالح طبیعی

یکی از مهم‌ترین پایه‌های یک زمین بازی طبیعی، استفاده از مصالح مناسب است. چوب، سنگ، شن و آب، موادی طبیعی هستند که فرصت‌های متنوعی برای کشف حسی کودکان فراهم می‌آورند.

کاشت گیاهانی که پروانه‌ها و زنبورها را جذب می‌کنند، فرصت مشاهده‌ی رشد و تعامل‌های میان اجزای طبیعت را برای کودکان فراهم می‌کنند.

همان‌طور که گذراندن زمان در دل طبیعت باعث آرامش بزرگسالان می‌شود، کودکان را نیز آرام می‌کند.

مزیت استفاده از چوب در زمین‌های بازی طبیعی آن است که نه خیلی داغ و نه خیلی سرد می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده است کودکان زمانی که یک تکه چوب را لمس می‌کنند بسیار بیشتر از زمانی که یک تکه پلاستیک داغ یا یک تکه فلز سرد را لمس می‌کنند، احساس راحتی می‌کنند.

کنده‌ها در زمین‌های بازی طبیعی با دست تراش داده می‌شوند. برخی سازندگان نیز طرح‌هایی از سنجاقک و دیگر جانوران را در گوشه و کنار آن‌ها به جا می‌گذارند تا کودکان آن‌ها را در زمان بازی خود کشف کنند.

موادی که می‌توان جابه‌جایشان کرد

یکی از راه‌های تشویق یادگیری، فراهم کردن فرصت برای تجربه کردن است. اگر کودک در زمین بازی فرصت تجربه‌ی بازی با موادی مانند آب یا کندن شن‌ها را پیدا کند که در خانه ممکن نیست، خواهد توانست خلاقیت خود را در بازی با موادی ناآشنا به چالش بکشد.

وجود تکه‌های چوب و کنده‌های قابل حمل، انواع سنگ‌ و طناب در زمین بازی، فرصت خلق ماجراجویی و سازه‌هایی متعلق به خود کودکان را فراهم می‌کند. وجود این مواد و تلاش گروهی کودکان برای ساخت سازه‌های مختلف، به تقویت کار گروهی و روابط اجتماعی کودکان نیز کمک می‌کند.

کودکان به‌طور ذاتی کنجکاو هستند. آن‌ها با اضافه کردن خیال‌پردازی و جست‌وجوگری ذاتی خود به این مواد به ظاهر به‌دردنخور، می‌توانند بازی‌ها و اسباب‌بازی‌هایی فوق‌العاده خلق کنند.