هیچ سنی برای خواندن کتاب با کودک زود نیست. از همان زمان که کودک شما به دنیا می‌آید، کتابخوانی برای او آغاز می‌شود. کتابک به شما کمک می‌کند که کتابخوانی را با نوزاد، نوپا و کودک ۲، ۳ یا ۴ ساله خود تجربه کنید و به باوری عمیق برسید.
کتاب‌های تصویری از نوزادی تا سه‌سالگی
کتاب‌های تصویری برای این گروه سنی یا متن ندارند و یا متن آن‌ها بسیار اندک است تا حد چند واژه. این کتاب‌ها بیشتر از جنس پارچه، مقوا، کاغذ ضخیم و گاه پلاستیک (کتاب حمام) هستند. شماری از کتاب‌های تصویری دارای ترانه‌های کودکانه است. کودکان از همان نوزادی به شنیدن متن‌های موزون به‌ویژه ترانه علاقه‌ی بسیار نشان می‌دهند. آن‌ها از تکرار واژه‌ها لذت می‌برند. به‌هنگام خواندن به او اجازه دهید که برخی از واژه‌ها یا بخش‌هایی از ترانه را که مرتب تکرار می‌شود با شما تکرار کند. این تکرار رشد زبانی او را تقویت می‌کند.
شماری از کتاب‌های تصویری برای این گروه به شناساندن اشیاء پیرامون کودک،شناساندن جانوران، رنگ‌ها و شکل‌ها اختصاص دارند. همه این کتاب‌ها برای این گروه سنی مناسب و تهیه آن‌ها از سوی خانواده ضروری است. همچنان که کودک شما بزرگ‌تر می‌شود به زمان خواندن با او بیافزایید. کتاب را در برابر او نگاه دارید و شکل‌های هر صفحه را با انگشت به او نشان دهید و نام آن را با صدای بلند بازگو کنید. به‌مرور زمان کودک شما زبان باز می‌کند، از او بخواهید که به آن شکل‌ها خود اشاره کند و نام آن‌ها را بازگو کند. کتاب‌های تصویری با داستان بسیار کوتاه و ساده را برگزینید و برای آن‌ها بخوانید. عدد آموزها که جانوران یا اشیاء را در شماره‌های گوناگون در کنار هم قرار داده‌اند، برای سهیم شدن با این گروه سنی مناسب‌اند. توجه داشته باشید که در این گروه سنی لازم نیست که اعداد آموزش داده شوند. کودک با دیدن تعداد شکل‌ها درکنار عددی که نوشته‌شده است به شکل غیرمستقیم آن‌ها را درخاطر می‌سپارد و در آينده از‌آن سود می‌جوید.
خواندن با یک تا دوساله‌ها
کودک را در آغوش بگیرید کتابی را در برابر او بگشایید. او در مکانی گرم و امن شنیدن متنی زیبا و آهنگین را همراه با دیدن تصویرهایی زیبا تجربه می‌کند. او این لذت را هیچ‌گاه فراموش نمی‌کند. وقتی کتاب را ورق می‌زنید، آن‌ها درباره کتاب چیزهای بیشتری یاد می‌گیرند: یاد می‌گیرند که چگونه کتاب را دست بگیرند و چگونه آن را ورق بزنند. یاد می‌گیرند که کتاب با اسباب‌بازی یا اشیا دیگری که با آن سروکار دارند، تفاوت دارد. آن‌ها به‌تدریج به این پدیده جدید زندگی خود عادت می‌کنند و آن را دوست می‌دارند.
نگران نباشید اگر کودک شما کتاب را به دهانش می‌برد و یا با آن همانند اسباب‌بازی رفتار می‌کند. وقتی برای او کتاب می‌خوانید، خیلی زود حوصله‌اش سر می‌رود و می‌خواهد کتاب را از دست شما بگیرد و یا ورق بزند. گاه ممکن است به خواندن شما توجه نکند. در این موقع کتاب را کنار بگذارید و زمانی دیگر را برگزینید. وقتی بزرگ‌تر می‌شود اگر کتابی را دوست داشته باشد ممکن است از شما بخواهد که بارها و بارها آن کتاب را برایش بخوانید. حتماً این کار را بکنید. او در هر بار خواندن نکته‌های تازه‌تری می‌آموزد.
کدام کتاب‌ها برای نوزادان و نوپایان مناسب‌تراند؟
- کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی که آسیب‌پذیری آن‌ها کم‌تر است.
- در میان کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی کتاب‌هایی را برگزینید که تصویرهای آشنایی از محیط پیرامون کودک را بازنمایی می‌کنند.
- شماری از کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی شکل‌ها و رنگ‌ها را بازنمایی می‌کنند و شماری دیگر جانوران را می‌شناسانند. این کتاب‌ها برای این گروه از کودکان مناسب‌اند.
- کتاب‌های حمام که پلاستیکی هستند و در برابر آب نیز دوام دارند. این کتاب‌ها که مانند کتاب‌های پارچه‌ای به تجربه دیداری کودکان شما می‌افزایند، نقش اسباب‌بازی را نیز برای کودکان بازی می‌کنند.
چند رهنمود برای مادران و پدران نوزادان و نوپایان
- برای نوزاد و نوپای خود آواز و شعر با صدای بلند بخوانید. شعرها و آوازها را درست بخوانید. شنیدن ترانه‌های کودکانه گوش کودک شما را برای یادگیری زبان آماده‌تر می‌سازد.
- برای چند دقیقه با صدای بلند داستانی را برای نوزاد خود بخوانید. نوزادان از شنیدن صدای والدین خود لذت می‌برند، حتی اگر معنای واژگان را نفهمند.
- نوپایان می‌توانند مدت طولانی‌تری به قصه یا داستان گوش فرا دهند. تا آن‌جا که نوزاد یا نوپا توجه نشان می‌دهد به خواندن ادامه دهید.
- وقتی کتاب را جلوی نوزاد یا نوپا می‌گیرید، با انگشت نشانه تصویر ر به آن‌ها نشان دهید و آن‌ها را به دیدن تصویرها هدایت کنید.
- کتاب را در برابر او نگاه دارید و شکل‌های هر صفحه را با انگشت به او نشان دهید و نام آن را با صدای بلند بازگو کنید.
- به‌مرور زمان که کودک شما زبان‌باز می‌کند، از او بخواهید که به آن شکل‌ها خود اشاره کند و نام آن‌ها را بازگو کند.
- هرروز زمانی را برای خواندن با او اختصاص دهید. یک برنامه منظم روزانه.
- در طول روز هر فرصتی که دست می‌دهد، چنددقیقه‌ای با صدای بلند برای نوزاد یا نوپای خود کتاب بخوانید: در خانه، در پارک، در ماشین و حتی در حمام.
- کودکان نوپای خود را همراه خود به کتابخانه و کتابفروشی ببرید تا کتاب‌ها را ببیند و لمس کند. این بازدیدها و مراجعه‌ها را پیوسته داشته باشید.
لالایی‌ها
- لالایی های کرمان
- لالایی های بیرجند
- لالایی های تهران
- لالایی های شیراز
- لالایی هایی از نقاط مختلف ایران
برای مطالعه‌ی بیشتر می‌توانید مقاله‌های زیر را بخوانید:
- چگونه می‌توانید به نوزاد خود در یادگیری کمک کنید
- ذهن نوزاد خود را با کتاب‌ها پرورش دهیم
- هنگام بارداری برای نوزاد خود کتاب بخوانید! چون...
- چرا کتاب خواندن برای نوزادان اهمیت دارد
- چگونه توانایی خواندن نوزاد و نوپای خود را ارزیابی کنیم؟
- کتابخوانی برای کودکان نوپا و نوزادان چگونه است؟
- راهنمای قدم به قدم کتاب خواندن برای کودکان
- چرا تصویرهای سیاه و سفید برای نوزادان ایده‌آل هستند؟
- کودکان نوپا را به خواندن عادت دهید
- هر روز همراه با کودکتان کتاب بخوانید، گفت‌وگو کنید و آواز بخوانید
- تمام کودکان قادر به کتاب خواندن هستند (حتی اگر نتوانند واژگان را بخوانند)
- چند رهنمود برای مادران و پدران نوزادان و نوپایان