در روزهای نخست آذرماه، بیست‌ودومین شمارهٔ فصل‌نامه نقد کتاب کودک و نوجوان، (سال ششم، تابستان ۱۳۹۸) منتشر شد. عنوان نوشته‌ها و مقاله‌های نقد و بررسی بخش‌های ده‌گانهٔ این شماره چنین است:
سرمقاله
- نقد درون گفتمانی و نقد فراگفتمانی. (سخن سردبیر، علی کاشفی خوانساری.)
نقد شفاهی
- زرّین ورق‌های تاریخ؛ گزارش رونمایی کتاب‌های «گنجینه تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران».
خلاصه‌ای از سخنان حمیدرضا شاه‌آبادی، علی کاشفی خوانساری، اقبال قاسمی‌پویا، اسفندیار معتمدی و مسعود کوهستانی‌نژاد از کوشندگان این مجموعه، در نشستِ رونمایی از مجموعه ۱۴ جلدی «گنجینه تاریخ ادبیات کودکان و نوجوانان»، که در هفدهم تیرماه ۱۳۹۸ در سرای اهل قلم مؤسسه خانه کتاب برگزار شد.
نقد داستان تألیف
- به دیوارها بخند؛ نقد و بررسی داستان «به دیوارها بخند» از منظر نمادشناسی. نویسنده علی شجاعی. منتقد الهام زارع.
- از تاریکی به ماه می‌رسیم؛ اعتراض، پرسش‌گری و تقابل در کتاب «دزد ماه»، نویسنده لیلا برزگر. منتقد سندی مؤمنی.
نقد داستان ترجمه
- گفتن به‌جای نشان دادن؛ نقد و بررسی مجموعهٔ سه جلدی «پسری که دور دنیا را رکاب زد»، نویسنده الستر هامفریز، مترجم لیدا هادی. منتقد مهدی ابراهیمی‌لامع.
- سفرنامه‌ای سیاحتی و ورزشی؛ نقد و بررسی مجموعهٔ سه جلدی «پسری که دور دنیا را رکاب زد»، نویسنده الستر هامفریز، مترجم لیدا هادی. منتقد حسن پارسایی.
نقدپژوهی
- شناخت ما از ادبیات کودک جهان؛ بررسی دو کتاب «پدیدآورندگان ادبیات کودک از غرب تا شرق» مؤلف مریم جلالی و «از کوچه‌های سمرقند تا ساحل مدیترانه»، مؤلف پوپک نیک‌طلب. منتقد علی کاشفی خوانساری.
- الگوی چهارتایی ادبیات کودک و نوجوان؛ با تأکید بر شعر و نظم، نوشته مهدی فردوسی مشهدی.
نقد آثار غیرداستان
- از خشم چه می‌دانیم؟ نگاهی به کتاب «عصبانی شدن ممنوع» نویسنده غلام‌رضا حیدری ابهری. منتقد سولماز نیساری.
نقد ادبیات دینی
- صدبار اگر توبه شکستی بازآ...؛ نقدی بر کتاب «خاک و ناپاک» نویسنده علی کاشفی خوانساری. منتقد هادی برخوردار فرید.
نقد تصویرگری
- چگونه کتاب تصویری ماهیتی درون‌ذهنی دارد؟ نگاهی به کتاب «سیاه و سفید» نویسنده دیوید مکاولی، مترجم شیدا رنجبر. منتقد سولماز خواجه‌وند.
نقد پیش از ترجمه
- بررسی کتاب «این روزها همه متأسفند» [Tegenwoordig heet iedereen Sorry]؛ برنده جایزه یادبود آسترید لیندگرن ۲۰۱۹، نویسنده بارت موبرت [Bart Moeyaert]. منتقد آذر نجفی.
نقد مخاطبان
- نگاهی از زاویه دید مخاطب به اثر فرهاد حسن‌زاده؛ نقد دو دانش‌آموز بر کتاب «زیبا صدایم کن»، نویسنده فرهاد حسن‌زاده. منتقدان فاطمه‌سادات موسی‌زاده - محمدمهدی کنگرلو.
نقد دیروز
- نقش افسانه‌های ایرانی در بازآفرینی آرش کماندار؛ نگاهی به کتاب «آرش کماندار»، نویسنده محمدهادی محمدی. منتقد ناهید (پروین) رئوفی.
تازه‌های نشر
- معرفی کتاب‌شناسی توصیفی ۱۴ عنوان کتاب کودک و نوجوان که هریک از معرفی‌ها در پایانِ بخش‌های ده‌گانه بیست‌ودومین شماره فصل‌نامه نقد کتاب کودک و نوجوان آمده است. کتاب‌هایی مانند: «آملیا ازهارت که بود؟»، «انرژی از زباله»، «ایبگیل پری نسیم»، «آنچه می‌خوریم»، «آهوی اسیر»، «اتاق پنهان»، «اتللو» و ... .
«نقد درون‌گفتمانی و نقد فراگفتمانی»، عنوان یادداشت سردبیر بر بیست‌ودومین شماره فصل‌نامه نقد کتاب کودک و نوجوان است. سردبیر با دسته‌بندی کلّی نقدهای موجود و ممکن در ادبیات کودک و نوجوان به «نقدهای درون‌گفتمانی و نقدهای فراگفتمانی»، به چندوچون گذرایی بر این دو رویکرد دارد و می‌نویسد:
«نقد درون‌گفتمانی، نقدی است که از مسائل و موضوعات درون‌گفتمان ادبیات کودک صحبت می‌کند. گفتمان ادبیات کودک شامل تمام مباحث جاری و سپهر مفهومیِ چرخه و فرایند خلق، تولید و مصرف ادبیات کودک و عناصر درگیر در این چرخه همچون نویسندگان، ناشران و خوانندگان است. تصویرگران، ویراستاران، عوامل اداری و فنی نشر، موزعان، کتابداران، کتاب‌فروشان و بسیاری دیگر نیز در این چرخه حضور دارند و مسائل مربوط به ایشان، مباحث درون‌گفتمانی ادبیات کودک است.
نقد درون‌گفتمانی از مباحث داخلی و مربوط به این چرخه صحبت می‌کند.»
سردبیر بر این باور است که، «عمده رویکردهای سنتی نقد، نقدهای درون‌گفتمانی هستند.» و نقدهای «سندشناسانه و تاریخ‌مدار»، «نقد تکوینی»، «نقد تربیتی»، «نقدهای ترویجی»، «بیشتر نقدهای تفسیری و تأویلی (اعم از سنتی و مدرن)» و «نقدهای شفاهی» از دیگر رویکردهایی هستند که جزو گروه نقدهای درون‌گفتمانی به شمار می‌آیند.
علی کاشفی خوانساری سپس به بازنمایی دسته دوم نقدهای ادبیات کودک و نوجوان، نقد فراگفتمانی، می‌پردازد و می‌نویسد:
«این دسته از نقدها به پرسش‌ها و مسائلی فراتر از دایره گفتمانی ادبیات کودک می‌پردازند. بسیاری از رویکردهای جدید نقدِ آثار ادبی در قرن بیستم و پس از آن، رویکردی فراگفتمانی دارند. این مکاتب و گونه‌های نقد ادبی جملگی آثار ادبی را مصادیقی تلقی می‌کنند که نشان از واقعیت‌هایی فراتر از متن خود دارند.» [...] «در این رویکردها آثار ادبی حُکم اسناد و یا نمونه‌هایی آزمایشگاهی هستند که می‌توانند به یافته‌هایی در سایر عرصه‌ها همچون روان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ، سیاست، اقتصاد و ... رهنمون گردند.»
منتقدان در رویکرد فراگفتمانی «می‌کوشند به پرسش‌هایی جدا از مباحث عمومی ادبیات پاسخ دهند و یا فرضیه‌هایی مربوط به سایر حوزه‌ها را با اتکا به آنچه در بستر ادبیات روی داده، اثبات کنند.»
سرمقاله‌نویس، تقسیم‌بندی ارائه شدهٔ خود را «تقسیم‌بندی انتزاعی و منطقی» می‌داند که «به شکل تقریباً مطلقی جامع و مانع است و می‌تواند همه اقسام پدیدارشناسانه و نمودهای عینی و مصادیق میدانی نقدها را دربرگیرد. از همه انواع نقدهای سنتی و کلاسیک تا نقدها و مکاتب جاری در دنیای ادبیات به مفهوم عام تا نظریه‌ها و رویکردهای خاص ادبیات کودک، از رویکردهای قدیمی‌تر کودک‌گرا و کتاب‌گرا تا مدرن‌های علاقه‌مند به سُنت مثل نودلمن، هانت و نیکولایوا تا رویکردهای آوانگاردتر ژاکلین رُز و چمبرز و تا آن‌ها که با تمرکز بر بینامتنیت و با بررسی‌های نواستعمارگرایانه، سبک‌شناسانه و مطالعات کودکی و ... از تصویر عمومی نقد ادبیات کودک فاصله گرفته‌اند و به نقدهای بینارشته‌ای نزدیک می‌شوند.»
متن پی دی اف این فصل‌نامه برای مطالعه علاقه‌مندان قرار داده شده است.
افزودن دیدگاه جدید