رویکرد مدرسهمحور به مولفههای گوناگون سامانه آموزشی موجب پرورش همه جانبه دانشآموزانی معقول و کارآزموده میشود که دانش و مهارت را به زندگی کنونی و آیندهی خود منتقل کنند و آنها را به کار گیرند.
درسهای میان رشتهای و ایدههای جنبی و الحاقی موجب پرورش تعهد دانشآموزان میشود و به دانشآموزان در پیوند و ایجاد روابط میانِ موضوعها و رشتهها کمک میکند، و به آنها برای جستوجو، کشف معنای ژرفتر و درک مفاهیم گوناگون، فرصت میدهد، و این توانایی را میدهد تا دانش و مهارتهای خود را بهکار بگیرند. یکی از ارتباطهای میانرشتهای که به آن کمتر توجه میشود یا دیده نمیشود، چگونگی پشتیبانی کتابخانه از درس تربیت بدنی است.
به طور سنتی، درس تربیت بدنی محتوایی همچون بازیهای «کریکت»۱ دارد. اما هدف دورهی تازه تربیت بدنی، پرورش دانشآموزانی کارآزموده، مجهز به دانش و مهارتهایی است تا از نظر جسمانی در زندگی فعّال باشند. کتاب «جامعهی سلامت و مربیان جسمانی آمریکا»۲ به تشریح آنچه دانشآموزان باید بدانند و پس از فارغالتحصیلی از دبیرستان بتوانند انجام دهند، میپردازد. سواد جسمانی با بهرهگیری از پنج استاندارد زیر، بازگو شده در این چارچوب، بهدست میآید.
فرد باسواد جسمانی باید دارای چنین ویژگیهایی باشد:
۱. کسب شایستگی در انواع مهارتها و الگوهای حرکتی؛؛
۲. بهکارگیری دانش مفاهیم، اصول، راهبردها و روشهای مربوط به حرکت و عملکرد
۳. نشان دادن دانش و مهارتهای خود برای دستیابی و حفظ سطح سلامتی به کمک فعالیّتهای بدنی و آمادگی جسمانی؛
۴. نمایش رفتارهای شخصی و اجتماعی مسئولانه و احترام به خود و دیگران؛
۵. شناخت ارزش فعالیّت بدنی برای سلامتی، خوشی، رقابت، ابراز عقیده و یا تعامل اجتماعی.
تربیت بدنی نهتنها پایهای را برای بهرهمندی از فعالیّتهای بدنی مادامالعمر پدید میآورد، بلکه بر بهرهگیری از دانش و مهارتهای بهدست آمده برای ایجاد گزینشهای سالمتر در طول زندگی نیز تأکید دارد. استاندارد چهارم، تأکید بیشتری بر شخصیتسازی دارد. برنامهی درسی تربیت بدنی باعث افزایش مسئولیت، احترام به خود و دیگران، خودمدیریتی، حل مسئله، صداقت، مهارتهای ارتباطی کارامد و تأمل همیشگی و تعیین هدفها برای رشد شخصی میشود.
بهطور سنتی، کتابخانهها بهعنوان محیطی آرام شناخته شدهاند. با این همه، اکنون کتابخانهها به پژوهش دربارهی محیط انعطافپذیر میپردازند. دانشآموزان در کتابخانه، به تعقیب کنجکاوی، پرورش شخصیت و به کاربران وظیفهشناس در برابر اطلاعات، تبدیل و تشویق میشوند. چون جهانِ یادگیری برای دانشآموزان تغییر و تکامل یافته، استانداردهای کتابخانهٔ مدرسه نیز تغییر و تکامل یافته و تصویر نویی از کتابخانهها پدید آمده است.
در «انجمن جدید کتابداران مدارس آمریکا» (AASL، ۲۰۱۸) سه استاندارد مهم بهعنوان مؤلفههای پشتیبانی از کلاس درس تربیت بدنی ارائه شده است:
۱. پرسوجو: آفرینش دانش جدید با پرسیدن و جستوجو کردن، تفکر انتقادی، شناسایی مشکلات و راهکارهای حلّ مشکلات؛
۲. همکاری: کار مؤثر با دیگران برای گسترش دیدگاهها و کار در راستای هدف مشترک؛
۳. کاوش: کشف و نوآوری در رشد قالب ذهنی پرورش یافته از راه تجربه و تأمل.
برپایه دستاوردهای مطلوب چارچوبهای انجمن کتابداران مدارس آمریکا و «جامعهی سلامت و مربیان جسمانی آمریکا»، کتابداران و مربیان تربیت بدنی با هدف ایجاد تجربههایی که به بیرون از کلاس درس منتقل میشود، میتوانند همکاری کنند. نقش کتابدار بهعنوان کسی که از مشارکت در کلاس تربیت بدنی پشتیبانی میکند، مطرح میشود. هر دو حوزه برای دستیابی به هدف مشترک درگیر کردن فراگیران در دانش و مهارت بیشتر و همچنین ارائه تجربههایی که به جهان واقعی منتقل میشوند - با یکدیگر همکاری میکنند.
استانداردها پایه فعالیّتهای زیر را میسازند. بسیاری از مفاهیم آمده در زیر، برابر با استانداردهای انجمن کتابداران مدارس آمریکایی و جامعه سلامت و مربیان جسمانی آمریکا است. این معیارها را آموزگار یا کتابدار برپایهی تمرکز درسی تلفیق و تغییر میدهد. طرحهای زیر را ملاحظه کنید:
دورهی ابتدایی (کودکستان تا پایه پنجم دبستان): کتابدار بهعنوان مهمان وارد کلاس یا سالن بدنسازی میشود. برروی حروف الفبا یا بخشی از آن، تأکید میکند که مربی تربیت بدنی در موقعیتهای ورزشی از آن کلمه استفاده کرده است مانند پ = پرش). برای هر موقعیّت ورزشی نیز کتابی که نام آن با حرف پ آغاز میشود، وجود دارد. موقعیتهای همانندی را در بازدید بعدی دانشآموزان از کتابخانه، میتوان برگزار کرد.
دوره نخست مقطع دبیرستان (پایه درسی ششم تا هشتم): کتابدار و مربی تربیت بدنی با همکاری هم، درستی یا نادرستی واقعیتهای در پیوند با تناسب اندام را ثابت میکنند. دانشآموزان در طی کلاس تربیت بدنی بعدی، برای بازیِ پرسش و پاسخ از کتابخانه بازدید میکنند. در آنجا دانشآموزان درستی حرکتهای تناسب اندام را از منابع مختلف میبینند و تعیین میکنند که آیا حرکات تناسب اندام معتبر است یا نه. اگر کلاس درستی حرکات را دریافت، آن فعالیت بدنی را انجام میدهند، و اگر کلاس اشتباه کرده باشد، آنها فعالیت بدنی دیگری را انجام میدهند.
دوره دوم مقطع دبیرستان (پایه نهم تا دوازدهم): دانشآموزان در کلاس تربیت بدنی بهعنوان یک پروژه خارج از کلاس، یک موضوع مربوطه (برای نمونه، سلامتی، ورزش خاص، تناسب اندام و مانند آن) را برای پژوهش انتخاب میکنند. دانشآموزان برای آشنایی با روند پژوهش با کتابدار همکاری میکنند.
ایدههای بیشتر
برای جشن ماه کتابخانه مدارس۳، کتابخانهی مدرسه میزبان بازدید تخصصی دانشآموزان سالهای بالا یا دانشجویان دانشگاه محلی رشته تربیت بدنی هستند. دانشجویان متخصص یک زمین مینی گلف و یا دیگر فعالیتها را در کتابخانه راهاندازی میکنند تا دانشآموزان در ساعات آزادشان، بهصورت گروهی یا جداگانه بتوانند بازی کنند. دانشآموزان مجموعهی کتابخانه را بهعنوان مکانی دوستانه و فعّال، در حال تغییر میبینند.
معلم تربیت بدنی برای تقلید از یک داستان یا موضوعی که در کتابخانه ارائه شده است، دوره یا فعالیّتهای آمادگی جسمانی را تنظیم میکند. از سوی دیگر کتابدار در مورد تجربهی واقعیت مجازی در کتابخانه مطلبی را میخواند که از مهارتها / فعالیتهایی که در کلاس تربیت بدنی آموزش داده میشود، تقلید میکند.
همکاری کتابخانه با محیط مدرسه، یک برنامه درسی جامع و برپایه استانداردها پدید میآورد که به تجربههای غنی، متنوع و بهیاد ماندنی برای دانشآموزان خواهد انجامید که به زندگی آینده خود منتقل میکنند. همیشه کتابخانه و کلاس تربیت بدنی عناصر آشنای سامانه آموزشی مدرسه بوده است. ترکیب این دو رشته، دور از انتظار است، اما به دستاوردهای مثبتی میتواند بیانجامد که تأثیر ماندگاری بر دانشآموزان دارد.
پینوشت:
۱. Bat and ball (بازی که با توپ و چوب انجام میشده و شکل اولیه بازی کریکت بوده است)
۲. SHAPE America National Standards& Grade-level outcomes for K-12Physical education/
۳. SHAPE America SOCIETY OF HEALTH AND PHYSICAL EDUCATORS (جشنی که هر ساله از سوی «انجمن کتابداران مدارس آمریکا» در ماه آوریل برگزار میشود)
افزودن دیدگاه جدید