پنج عارضه شایع در شیرخواران

شناخت از عارضه ها یا گرفتاری هایی که شیرخواران با آن درگیر می شوند برای مادران و پرستاران آن ها بسیار ضروی است. از میان این عارضه ها یا گرفتاری ها، پنج تای آن ها بسیار شایع هستند و همواره موجب نگرانی مادران و پرستاران می شوند. این پنج عارضه قولنج، اسهال، حساسیت به شیر، کم خونی فقر آهن و رفلاکس یا برگشت معدی - مروی هستند.

هنگامی که شیرخواران با این عارضه ها روبه رو می شوند معمولا نیاز به مشاوره با پزشک پیش می آید. 

مشکلات شایع گوارشی در شیرخواران

قولنج یا کولیک

 قولنج زمانی پدیدار می شود که یک کودک شیرخوار که ظاهراً از هر نظر سالم است و خوب هم شیر می خورد،  دوره هایی از گریه کردن طولانی و بدون علت را تجربه می کند و معمولاً والدین را به وحشت می اندازد. دوره های مکرر گریه که ۳ ساعت یا بیشتر طول می کشد و با درمان های رایج مانند شیردهی، نگهداشتن یا تعویض کهنه بهبود نمی یابد. این ها خصوصیات کودکانی هستند که به قولنج مبتلا می شوند.

قولنج حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد تمام کودکان شیرخوار را گرفتار می سازد و از حدود ۲ تا ۶ هفتگی آغاز می شود و تا حدود ۳ ماه به طول می انجامد. کودکانی که قولنج دارند معمولاً اواخر بعدازظهر و اوایل شب گریه می کنند و تقریباً  همیشه زمان خواب شبانه آن ها در اثر گریه مختل می گردد. این کودکان هنگام قولنج معمولاً باد از معده خارج می کنند. مشت های شان را محکم می بندند، پاهای شان را جمع می کنند و بدن شان را صاف نگه می دارند و تمایل دارند که آویزان شوند. تنها خبر خوش این است که قولنج معمولاً بعد از چند ماه بهبود می یابد.

قولنج معمولاً زمانی رخ می دهد که هیچ گونه مشکل بدنی در کودک وجود ندارد. این عارضه بیشتر در کودکانی رخ می دهد که تندمزاج اند. بدین معنی که بیشتر حساس اند. بیشتر تحریک پذیرند. سازگاری کمتری دارند و نسبت به سن خود کمتر تسلی پذیرند. علاوه بر این عدم وجود رفتارهای هماهنگ بین والدین و کودک ممکن است در به وجود آمدن این عارضه سهیم باشد. بعضی از کارشناسان، سیستم عصبی رشدنایافته در کودک را سبب ایجاد قولنج دانسته اند.

والدین برای کاهش گریه های کودک کارهای زیادی می توانند انجام دهند. به عنوان مثال بسیاری از شیرخواران وقتی به آرامی رو به شکم از شانه های خود آویزان می شوند آرام می گیرند. والدین باید دقت کنند، ممکن است کودک خسته باشد یا بی حوصله شده  یا می خواهد چیزی بمکد. بعضی کودکان با صداهای هماهنگ یا حرکات موزون  یا با پستانک ها آرام می شوند.

تغذیه پستانی در کودکانی که قولنج دارند باید ادامه یابد. مادر می تواند موقتاً مصرف بعضی از مواد غذایی مانند لبنیات، کافئین، شکلات و سیزیجاتی مانند پیاز و کلم بروکلی را کم  یا قطع کند. این کار ممکن است به تخفیف قولنج در نوزاد کمک نماید. کودکانی که شیرخشک می خورند و دچار قولنج های شدید می گردند گاهی  با تغییر شیرخشک به نوع سویا  یا شیرخشک های با پروتئین هضم شده قولنج شان  بهتر می شود .علاوه بر این پزشکان هم ممکن است برای آرام کردن قولنج دارو تجویز کنند که سبب کاهش گاز روده شیرخواران شود.

آشکار است که مراقبت از کودک بی قرار و گرفتار قولنجی برای والدین پر زحمت و خسته کننده است. بسیاری از والدین از مشاوره و حمایت سایر افراد، در این دوره که ممکن است چندین ماه طول بکشد، بهره مند می شوند. گفت و گو با والدینی که همین مشکلات را داشته اند ، می تواند تحمل فشارها را بیشتر کرده و قدرت سازگاری آن ها را افزوده و به جایگاه  والدینی خود اعتماد بیشتری پیدا کنند. علاوه بر این، والدین برای این که به بهترین وجهی نسبت به این مشکل حساس و واکنش های مناسب در برابر کودک خود داشته باشند باید مقداری وقت برای خود کنار گذاشته و استراحت کافی داشته باشند.

اسهال

اسهال در شیرخواران با دفع مکرر مدفوع آبکی مشخص می گردد که می تواند علل مختلفی نظیر عفونت باکتریایی  یا ویروسی داشته باشد. هرساله صدها هزار کودک شیرخوار از این عارضه جان خود را در سرتاسر جهان از دست می دهند.

نشانه های این بیماری عبارتند از : دهان یا زبان خشک، فقدان اشک هنگام گریه کردن، پرهیز از دفع ادرار به مدت ۳ ساعت یا بیشتر، تحریک پذیری و بی قراری، و همچنین چشم ها و گونه های فرو رفته همگی نشانه هایی برای درگیر شدن کودک شیرخوار با این عارضه است.  کودکانی که دچار اسهال می شوند، برای جلوگیری از دست رفتن آب باید تحت نظر پزشک مقدار زیادی مایعات، دریافت کنند.

مایعات مخصوصی که دارای الکترولیت های جایگزین اند مانند: محلول پدیالیت ممکن است برای یک روز یا کمتر توصیه شوند. این محلول ها دارای گلوکز، سدیم، پتاسیم، کلراید، و آب هستند.. کودکی که با شیشه شیرخشک می خورد، ممکن است برای چند روز از شیرخشکی که از سویا تهیه شده و فاقد لاکتوز است تغذیه کند. این کار به روده ها فرصت کافی می دهد که به مقدار کافی آنزیم لاکتوز که برای هضم قند لاکتوز موجود در شیرهای خشک لازم است فراهم کند.

کودکی که از شیرپستانی تغذیه می کند، در زمان اسهال باید به تغذیه از شیر مادر ادامه دهد. اگر کودک غذاهای جامد  مصرف می کند پزشک ممکن است موقتاً برای چند روز ORAT به کودک تجویز کند که عبارتند از : موز، برنج، سس سیب و تُست درست شده است. البته این غذا برای تغذیه طولانی مدت کافی نیست.

حساسیت به شیر

 بیش از ۴۰ نوع پروتئین در شیرگاو موجود است که هرکدام می توانند واکنش های آلرژیک در کودک برانگیزند. اگر چه بعضی از این پروتئین ها به وسیله گرم کردن و داغ کردن شیر غیرفعال می شوند ولی بسیاری دیگر از آن ها مقاوم به گرما هستند. در یک تا ۳سه درصد از کودکانی که از شیرخشک تغذیه می کنند، حساسیت واقعی به شیر ایجاد می شود. چنین کودکانی ممکن است به استفراغ، اسهال، خون در مدفوع، یبوست، و بعضی علائم دیگر مبتلا شوند.

اگر به مشکل آلرژی به شیر مشکوک شدید، می توانید در تغذیه کودک به جای شیرخشک های رایج از شیرخشک سویا استفاده کنید. با وجود این در ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد این تغییر فقط به طور موقت مشکل را حل می کند و این به این دلیل است که پروتئین سویا خود نیز واکنش های آلرژیک را در بعضی کودکان برمی انگیزد.

در چنین مواردی باید از شیرخشک با پروتئین هضم شده استفاده کرد. اگر کودک از شیرمادری تغذیه می کند، و دچار چنین واکنش هایی شده است، مادر باید شیرگاو را از رژیم غذایی خود حذف کند و نتیجه آن را تجربه نماید. خوشبختانه مشکل آلرژی به شیر ندرتاً‌ بیشتر از ۳ سالگی دوام می یابد.

کم خونی فقر آهن

 کم خونی ناشی از فقر آهن معمولاً در کودکانی بزرگتر رخ می دهد (بیشتر در کودکان ۱ تا ۲ ساله) مخصوصاً آنهایی که غذاهای جامد کمتر می خورند و غذای شان عمدتاً از شیرگاو تشکیل شده است. شیرگاو هم آهن کمتری دارد و هم در کودکان کوچکتر باعث خونریزی روده ای می شود. چون بدن برای ساخته شدن گلبولهای قرمز جدید، همه روزه به آهن احتیاج دارد. به همین دلیل ذخیره آهنی به سرعت رو به اتمام می گذارد.

بهترین کار برای پیشگیری از کم خونی و فقر آهن این است که اگر کودک با شیرخشک تغذیه می شود، از همان بدو تولد با شیرخشک غنی شده از آهن تغذیه گردد. سپس در حدود ۶ ماهگی غلات غنی شده از آهن و گوشت ها مصرف گردد. میزان مصرف شیرخشک در این سن باید حدود ۵۰۰ تا ۷۵۰ میلی لیتر محدود گردد. اگر کم خونی ایجاد شود، باید آهن و دارویی تحت نظر پزشک مصرف گردد.

رفلاکس یا برگشت معدی - مروی

بسیاری از شیرخواران در طی سال اول زندگی رفلاکس یا برگشت معدی - مروی که اصطلاحاً بالا آوردن نامیده می شود، پیدا می کنند. در غالب موارد برگشت قبل از ۲ تا ۳ ماهگی رخ می دهد و سپس به تدریج خود به خود تا اولین سالگرد تولد برطرف می گردد. این مشکل ناشی از این علت است که اسفنگر تحتانی مری کاملاً مسدود نمی گردد. به همین دلیل مقداری شیر یا غذای جامد از معده کودک به طرف بالا و به سمت مری برگشت می نماید.

نتیجه این برگشت می تواند احساس سوزش باشد که می تواند در کودک ایجاد درد یا ناراحتی کند. و نیز کودک ممکن است مقداری شیر یا غذا را بالا بیاورد. در غالب موارد برگشت مشکلات جدی برای کودک ایجاد نمی کند. در موارد بسیار نادر ممکن است جراحی برای ترمیم و اصلاح مشکل ضرورت یابد.