تغذیه با شیر مادر – بخش دوم

بخش اول

موانع تغذیه پستانی

باورهای نادرست، برگشت به کار و ملاحظات اجتماعی همگی بازدارنده‌هایی برای تغذیه پستانی هستند.

باورهای نادرست

 احتمالاً بزرگ‌ترین بازدارنده برای تغذیه پستانی این فکر اشتباه است که گاهی پستان‌های مادر کوچک‌اند و مناسب برای شیردهی نیستند. خوشبختانه در طول سال‌های گذشته بر تعداد مراکزی که مشاوره‌های شیردهی می‌دهند افزوده شده است. در این مراکز مشاورین می‌توانند به نو مادران برای همسازی با تغذیه پستانی کمک کنند. اگر مادری علاقه‌مند به تغذیه پستانی باشد باید با زنانی که با موفقیت این کار را انجام داده‌اند گفت‌و‌گو کند. مادران باتجربه می‌توانند به مادرانی که اولین فرزند خود را شیر می‌دهند کمک زیادی بکنند. در بسیاری از جوامع گروه‌هایی سازماندهی شده‌اند که برای آموزش تغذیه پستانی کلاس تشکیل می‌دهند و به آن‌هایی که مشکلاتی در این زمینه دارند، مشاوره می‌دهند.

برگشت به کار

 کارکردن در خارج از منزل می‌تواند تغذیه پستانی را با مشکل روبرو کند. یک راه حل این است مادر بعد از این که یک یا دو ماه از تولد کودکش گذشت، سینه‌ها را بدوشد و شیر خود را جمع کند. او می‌تواند این کار را با شیردوش انجام دهد یا آن را بدوشد و در یک بطری پلاستیکی استریل جمع کند. ذخیره کردن شیر مادر نیازمند رعایت دقیق نکات بهداشتی و خنک کردن سریع است. این شیر می‌تواند تا ۳ روز در یخچال بماند.

دوشیدن شیر هم خود مهارت ویژه‌ای است که باید یاد گرفته شود. البته به زحمتش می‌ارزد زیرا در این صورت دیگران هم می‌توانند شیرمادر را در شیشه به کودک بدهند. پیروی از برنامه دوشیدن شیر مادر و همزمان بکارگیری توأم شیرخشک کمکی، وقتی موفقیت آمیز است که بعد از گذشت یک یا دو ماه منحصراً شیرمادر به نوزاد داده شود. نوزاد بعد از گذشت یک یا دو ماه کاملاً با شیرمادر سازگاری پیدا می‌کند و احتمالاً احساس امنیت کرده و سودمندی‌های هردو نوع شیرخواری را درک خواهد کرد.

بعضی از زنان می‌توانند با هوشیاری ازعهدة هر دو کار یعنی هم شغل و هم شیردهی برآیند، اما عده‌ای دیگر آن را مشقت بار یافته و تصمیم می‌گیرند به نوزاد، تنها شیر خشک بدهند. در این مورد آمیخته‌ای از شیرمادر و شیرخشک (شاید صبح زود و عصرها شیرمادری، و شیرخشک در طول روز) نیز ممکن است عملی شود. اما وقتی در نوبت‌های متعدد به نوزاد شیرخشک داده می‌شود از تولید شیرمادر کم می‌گردد.

ملاحظات اجتماعی

یک مشکل دیگر برای بعضی خانم‌ها این است که از شیردادن به نوزاد در اجتماع ناراحت می‌شوند. از دیدگاه تاریخی احساس شرم از این کار در زنان مورد تأیید قرار گرفته است .

بعضی مشکلات پزشکی که بازدارنده از تغذیه با شیر مادر می‌شود

در بعضی موارد که نوزاد یا مادر مشکلات پزشکی دارند، نباید تغذیه پستانی انجام گیرد. به عنوان مثال هر نوزادی که مبتلا به گالاکتوزمی است، ( یعنی نمی‌تواند گالاکتوز که عمده‌ترین قند موجود در شیر مادر است، بشکند و تجزیه کند.) اگر با شیرپستانی تغذیه شوند رشد نمی‌کنند و غالباً از استفراغ و اسهال رنج می‌برند. اگر بیماری آن‌ها درمان نشود بالاخره به بیماری کبدی، آب مروارید و عقب ماندگی ذهنی مبتلا می‌شوند. تغذیه این کودکان باید با شیرخشکی که فاقد گالاکتوز است انجام گیرد. تغذیه پستانی همچنین ممکن است برای نوزادانی که فنیل کتونوری دارند زیان داشته باشد. وجود مقادیر زیاد فنیل آلانین در شیر پستانی بر اختلال متابولیسم این اسید امینه فائق آمده و منجر به جمع شدن مقادیر سمی از این ماده در خون نوزاد می‌گردد.

آن دسته از مادران که بعضی از داروهای خاص مصرف می‌کنند که در شیر مادر وارد شده و سلامتی نوزاد را به مخاطره می‌اندازد ممکن است از تغذیه پستانی منع شوند. علاوه بر این در ایالات متحده و سایر کشورهای توسعه یافته زنانی که دچار بیماری مزمن و وخیم هستند مانند سل و ایدز و نیز آن‌هایی که شیمی درمانی می‌کنند، نیز نباید تغذیه پستانی انجام دهند. و بالاخره گروهی از مادران که رشد کافی نکرده‌اند یا مشکلات روانی دارند.

آلوده کننده‌های محیطی در شیر انسانی

بعضی از مادران از این که تغذیه پستانی سالمی انجام می‌دهند یا خیر در تردیدند. اگر چه برای انواع آلوده کنندههای محیطی که در شیر مادر وارد می‌شود یک حد مجاز وجود دارد، اما منافع حاصله از شیرمادر آن قدر شناخته شده‌اند که بر خطرات آلوده کننده‌های محیطی که بیشتر در حد یک تئوری‌اند غلبه می‌کنند. بنابراین بهترین کار این است که تغذیه پستانی تداوم یابد تا این که تحقیقات کافی قوّیاً عدم تغذیه شیرپستانی را توصیه نمایند.

مادران شیرده می‌توانند با بعضی شیوه‌های رفتاری، خطرآلوده کننده‌های محیطی را خنثی سازند. برخی از این عوامل عبارتند از:
۱. از خوردن ماهی‌های آب شیرین و آب‌های آلوده اجتناب کنند.
۲. میوه‌ها و سبزیجات را به دقت شستشو و پوست آن‌ها را بگیرند.
۳. لبه‌های چرب مواد گوشتی را جدا نمایند چون سموم و داروها بیش‌تر در این محل‌ها تجمع می‌کنند.

علاوه بر این مادران شیرده نباید در هنگام شیردهی به کاهش وزن سریع تلاش کنند (یعنی بیش از نیم کیلو در هفته) زیرا مواد آلوده کننده که در ذخایر چربی مادر جمع شده‌اند در این صورت با کاهش وزن سریع مادر وارد جریان خون او می‌شوند و شیر او را آلوده می‌سازند. اگر مادری نسبت به این موضوع که شیر او سالم است یا نه مشکوک است، مخصوصاً اگر در مناطقی زندگی می‌کند که غلظت آلاینده‌های محیطی بیش از حدّ است در این صورت او باید با مرکز بهداشتی محلی خود مشاوره نماید.

آیا نوزاد نارس می‌تواند از شیر مادری تغذیه نماید؟

برای این سؤال که آیا مادر می‌تواند به نوزاد نارس شیر پستانی بدهد جواب روشنی وجود ندارد. در بعضی از موارد که بستگی به وزن نوزاد و طول زمان حاملگی دارد، شیر مادر مناسب‌ترین شکل تغذیه است. در این صورت، معمولاً شیر باید از پستان دوشیده شود و از طریق لوله به او داده شود. البته این نوع تغذیه از خود گذشتگی بیشتری از سوی مادر می‌طلبد. گاهی غنی‌سازی شیرمادر با مواد مغزی نظیر کلسیم، فسفر، سدیم، پروتئین برای تأمین رشد سریع نوزاد لازم است.

در موارد دیگر، به علت وجود مشکلات تغذیه‌ای نوزاد نمی‌تواند از شیرمادر تغذیه کند. در این مورد باید شیرمادر همزمان با شیرخشک تکمیل گردد. حتی در بعضی مواقع تنها راه تغذیه وریدی کامل است. در چنین مواردی همکاری گروهی متخصصین کودکان، پرستار شیرخوار و کارشناسان تغذیه می‌تواند والدین را در تصمیم گیری یاری دهند.

توجه: مادران شیرده قبل از هرگونه اقدام به ورزش سنگین باید از پزشک خود اجازه بگیرند. مادران شیرده باید مراقب باشند هم قبل از ورزش و هم بعد از ورزش به مقدار کافی از مایعات بنوشند و از ورزش کردن در هنگام خستگی اجتناب نمایند.

دستورکار سازمان بهداشت جهانی به بیمارستان‌ها در ارتباط با تغذیه پستانی

• برنامه تغذیه پستانی را به صورت مکتوب به همه‌ی کادر بیمارستان ابلاغ کنید.
• به همه‌ی کادر بیمارستان مهارت‌های لازم را برای اجرای این برنامه آموزش دهید.
• به همه‌ی زنان باردار در مورد سودمندی‌های تغذیه پستانی و چگونگی انجام آن اطلاعات لازم را ارائه دهید.
• به همه‌ی مادران کمک کنید در مدت نیم ساعت پس از تولد نوزاد، تغذیه پستانی را آغاز کنند.

​

• به صورت عملی به مادران نشان دهید چگونه از پستان شیر دهند و چگونه شیردهی را حفظ کنند، حتی اگر باید برای مدتی از نوزادان‌شان جدا باشند.
• به نوزادان جز شیرپستانی هیچ غذا یا نوشیدنی دیگری ندهید، مگر این که از نظر پزشکی تجویز شده باشد.
• اجازه دهید مادران و نوزادان در تمام ۲۴ ساعت در یک اتاق با هم باشند.
• مادر را تشویق کنید هر مقدار نوزاد شیر می‌خواهد به او بدهد.
• هیچ نوع پستانک به نوزادانی که شیرپستانی می‌خورند، ندهید.
• تشکیل گروه‌های حمایتی از تغذیه پستانی را ترویج کنید و مادران را هنگام ترخیص از بیمارستان به این گروه‌ها ارجاع دهید.