کودکان دو زبانه که از کودکی همراه با زبان مادری، زبان دیگری را نیز فرامی‌گیرند عملکردهای بهتری نسبت به کودکان تکزبانه دارند.
پژوهشی جدید حاکی از وجود توانایی‌ای به نام «کنترل شناختی» در کودکان دو زبانه است. محققان می‌گویند که افراد دارای این توانایی در زندگی موفق‌ترند.
کودکان دو زبانه از چه امتیازاتی برخوردارند؟
زمانی بود که کارشناسان معتقد بودند که یادگیری هم‌زمان بیش از یک زبان برای کودکان خیلی کوچک گیج‌کننده است و از آن‌ها انرژی زیادی می‌گیرد و در نهایت «غیرسازنده» است. ولی امروزه پژوهش‌های مختلف تاثیرات مثبت ذهنی، رفتاری و جسمی آموزش هم‌زمان دو زبان برای کودکان را آشکار کرده است.
توانایی‌های مرتبط به هر دو زبان در کودکان دو زبانه همواره فعال هستند. چنین به نظر می‌رسد که هر دو زبان مثل ورزشکارانی هستند که با هم در حال رقابت‌اند و دوزبانه‌ها باید گاه و بیگاه به‌طور ذهنی با هر دو زبان کلنجار بروند. برخی محققان عقیده دارند که این تلاش ذهنی باعث تغییر شکل بخش‌هایی از مغز در افراد دو زبانه می‌شود.
ماریانو سیگمان، عصب‌شناس و نویسنده «زندگی پنهان مغز» که کتابی است درباره رمز و رازهای عملکردهای مختلف مغز، دریچه‌ای به «توانایی شناختی پیشرفته» کودکان دو زبانه می‌گشاید.
سیگمان در مصاحبه با وب‌سایت «مجمع جهانی اقتصاد» می‌گوید که به دلیل برخوردار بودن از «کنترل شناختی»، عملکرد مغز کودکانی که دو زبانه بزرگ می‌شوند به مراتب بیشتر از مغز کودکان تکزبانه است.
«کنترل شناختی» به توانایی ذهنی برای طراحی و ایجاد مجموعه‌ای از اطلاعات اشاره دارد که رفتار ما را کنترل و هدایت می‌کند. این توانایی جوانب مختلفی دارد. سیگمان می‌گوید: «توانایی توجه کردن، برنامه‌ریزی کردن و انجام هم‌زمان چند کار، نمونه‌هایی از کنترل شناختی هستند.»
چرا کنترل شناختی مهم است؟
سیگمان می‌گوید: «تحقیقات زیادی که روی بچه‌های آسیب‌پذیر انجام شده است، تأیید می‌کند که احتمال اینکه آن‌ها بتوانند در جامعه از لحاظ اقتصادی موفق باشند بستگی به کنترل شناختی آن‌ها دارد.»
این عصب‌شناس ادامه میدهد: «افرادی که از کنترل شناختی خوبی برخوردارند، در مدرسه شاگردان بهتری هستند، در بازار کار موفق‌تر عمل می‌کنند و بدن‌های سالم‌تری دارند.»
برای اینکه رابطه کنترل شناختی با سلامتی را بیشتر متوجه شویم، می‌توانیم برای نمونه به انتخاب عادات سالم غذایی اشاره کنیم. کنترل شناختی به شما این امکان را میدهد که آن نوع رفتاری را انتخاب کنید که مناسب می‌دانید و در مقابل رفتاری را که نامناسب می‌دانید، طرد کنید. کنترل شناختی اهداف بلندمدت شما را مد نظر قرار میدهد و کمک می‌کند تا رفتار خودتان را متناسب با آن تغییر دهید. بنابراین، افرادی که کنترل شناختی بهتری دارند درباره با انتخاب عادات سالم غذایی هم عملکرد بهتری دارند.
رفتارهای متفاوت در زبان‌آموزی
در مورد اینکه کودکان دو زبانه در مقایسه با همتایان تکزبانه خود رفتارهای متفاوتی در زبان‌آموزی بروز می‌دهند، تحقیقات وسیعی صورت گرفته است. پژوهشی که پرفسور دیوید لوکوویکس، David Lewkowicz، از دانشگاه شمال شرقی در بوستون، انجام داده است، نشان میدهد که کودکانی که در خانه‌های دو زبانه بزرگ می‌شوند قابلیت لب‌خوانی دارند. این کودکان به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از کودکان تکزبانه برای بررسی دهان فردی که صحبت می‌کند وقت می‌گذارند تا اینکه به چشم‌های او نگاه کنند.
دیوید لوکوویکس این موضوع را چنین توضیح میدهد: «وقتی کودکان دو زبانه به دهان فرد متکلم دقت می‌کنند، دارند به نشانه‌های شنیداری و بصری توجه می‌کنند و اطلاعات را هم به عنوان گفتار و هم به عنوان زبان، پردازش می‌کنند.»
کارشناسان معتقدند که درک بهتر از نشانه‌های بصری و شنیداری در گفتار به کودکان دو زبانه توانایی می‌بخشد تا بین ویژگی‌های هر دو زبان تمایز قائل شوند.
سلامتی و دو زبانه بودن
محققان دانشگاه کونکوردیا در پژوهشی جدید اسکن مغزی افراد دوزبانه و تک‌زبانه‌ای را بررسی کرده‌اند که مبتلا به بیماری آلزایمر یا آسیب‌های شناختی خفیف بودند. نتیجه پژوهش آن‌ها این است: دانستن زبان دوم می‌تواند تاثیرات مخرب اختلال‌های مغزی را خنثی کند یا آن‌ها را تخفیف دهد.
تحقیقات تیم دانشگاه کونکوردیا نشان‌دهنده ضخامت کورتکس مغز و فشردگی ماده خاکستری در مغز افراد دو زبانه بوده است.
ناتالی فیلیپز، سرپرست تیم تحقیق دانشگاه کونکوردیا، در مصاحبه‌ای با Science Daily می‌گوید: «پژوهش ما نشان میدهد که مغز افراد دو زبانه یا چند زبانه قابلیت جبران بافت‌های از بین رفته مغزی در افرادی را دارد که مبتلا به آلزایمر هستند یا از اختلالات شناختی رنج می‌برند. مغز این بیماران به طور جایگزین از شبکه‌هایی که در مناطق دیگری از مغز وجود دارد، برای پردازش‌های ذهنی بهره می‌گیرد.»
دو زبانه بودن پیامدی هم دارد؟
در مقابل دانشمندانی که اعتقاد دارند دو زبانه بودن منفعت دارد، عده‌ای هم هستند که معتقدند این توانایی به مغز فشار می‌آورد و مفید نیست. آن‌ها چنین استدلال می‌کنند که برای اینکه فرد به یک زبان صحبت کند، باید زبان دیگر را سرکوب کند تا تاثیر آن بر ذهنش کم‌تر شود.
بحث این عده از کارشناسان این است که دوزبانه بودن توانایی فرد را برای داوری درباره عملکرد خودش کاهش میدهد.
برای مطالعه بیشتر:
افزودن دیدگاه جدید