تمرینات دیداری روزانه برای تقویت بینایی کودکان

بینایی نقش بزرگی در کیفیت زندگی ما، قدرت یادگیری و پردازش دنیای اطراف ما ایفا می‌کند. در محل کار اغلب به ما در خصوص اهمیت استراحت کردن در طول کار با صفحه نمایشگر رایانه یادآوری می‌شود. استراحت دادن به چشم‌هایمان در مقابل صفحه نمایش می‌تواند برای جلوگیری از فرسودگی چشم کافی باشد، اما برای کودکان که بینایی‌شان همچنان در حال رشد است، وقفه هنگام کار با صفحه نمایش تنها آغاز راه است.

برای بینایی کودکان ، چیزی به سادگی گردش در پارک بهترین تمرین دیداری است. متاسفانه به علت گذراندن زمان کوتاه در محیط بیرون از خانه و تمرکز زیاد روی تکنولوژی (آموختن ابزارهایی مثل تبلت و کامپیوتر)، بسیاری از کودکان پیش‌دبستانی و ابتدایی دیگر در فضای باز، ورزش مربوط به ماهیچه چشم که برای رشد صحیح بینایی‌شان در جوانی لازم است را دریافت نمی‌کنند.

بر اساس مقاله منتشر شده در ماه مارچ ۲۰۱۴ در مجله اطفال جاما، هنگامی که والدین محتوا و زمانی که کودکان برای رایانه یا تلویزیون صرف می‌کنند را محدود می‌کنند، آن‌ها بیشتر می‌خوابند، عملکرد بهتری در مدرسه دارند، رفتارهای مثبت بیشتری نشان می‌دهند و از مزایای سلامت جسمانی بهره می‌برند. همچنین کمبود فعالیت‌های جسمانی در توانایی‌های حرکتی چشم (ocular motor abilities) تأثیر دارد. هنگام نشستن مقابل صفحه نمایش، چشمانمان بی‌حرکت است اما زمانی که بدنمان در حال جنب‌وجوش است، چشمانمان خودبه‌خود حرکت می‌کند.

متاسفانه به همان اندازه که ما تصور می‌کنیم وسایل الکتریکی برای تحصیل مفید هستند، باید چهره زیان‌بارشان هم نشان داده شود. استفاده متعادل از آن‌ها برای رشد کودکان لازم است. در این‌جا به تعدادی از دلایل اصلی آن اشاره شده است: تمرکز کردن، دنبال کردن و ادراک عمق، به‌طور پیوسته از زمان تولد تا اوایل و اواسط دوران کودکی رشد می‌کند. این مهارت‌های دیداری نیازمند دریافت، ادراک و شناختن اشکال، حروف و شماره‌ها برای خواندن و نوشتن هستند. همچنین محدود کردن زمانِ نگاه کردن به صفحه نمایش و جایگزین کردن آن با انبوهی از بازی‌های محرک، سیستم عصبی کودکان را برانگیخته خواهد کرد.

کودکانی که درجه اول تمرکزشان روی وسایل الکترونیکی است، توانایی کمتری در ایجاد تناوب میان بینایی دور و نزدیک و پرورش بینایی پیرامونی دارند. توانایی تمرکز و همسو کردن چشم‌ها از مکانی دور به مکانی نزدیک در دوران مدرسه ضروری است و ممکن است به عنوان اولین نشانه از مشکل بینایی نمایان شود. اغلب به نظر می‌رسد که کودکان زمانی دچار ناتوانی در یادگیری و مشکلات تمرکز می‌شوند که مهارت‌های پردازش دیداری‌شان ضعیف است.

علائمی که نشان می‌دهد احتمالاً کودک شما مشکلات یادگیری بر پایه بینایی را تجربه می‌کند، شامل:

• کج کردن سر یا بستن یک چشم هنگام مطالعه
• سختی در کشیدن خط راست
• برخورد به وسایل یا بر هم زدن آن‌ها
• کتاب‌ها را در فاصله بسیار نزدیک به چشم‌ها قرار دادن
• سوزش، خارش یا خیسی دائم چشم‌ها
• زمان زیادی برای اتمام تکالیفشان صرف می‌شود.
• معلم اطلاع می‌دهد که کودک اغلب اوقات در کلاس وظایفش را انجام نمی‌دهد.
• هنگام خواندن یا نوشتن احساس استیصال می‌کند.
• نمی‌تواند از روی تخته کلاس بنویسد.
• حتی پیش از کوشش به راحتی از کارها دست می‌کشند.

پای بینایی کودکان که در میان باشد، حس اضطراری پیش می‌آید. توانایی تمرکز هر دو چشم به‌طور هم‌زمان روی یک شئ در سن تقریباً هفت سالگی به‌طور کامل رشد می‌کند. این موضوع این حقیقت را ملزم می‌کند که مشکلات بصری در کودکان دبستانی با انجام تمرینات دیداری اصلاح می‌شود و روزانه تنها به مدت چند دقیقه زمان می‌برد.

به گفته سایت colemanvisioncenter.com درگیرترین ماهیچه‌ها در بدن ما، در کمال شگفتی، ماهیچه‌های چشم هستند. ما شش ماهیچه داریم که برای حرکت عمودی، افقی، جلو، عقب و چرخشی به چشم‌ها کمک می‌کنند. دقیقاً مانند ماهیچه‌های دست، پا، گردن و پشت که نیازمند حرکت و کشش هستند، ماهیچه‌های چشم ما نیز به خوبی از تمرینات حرکتی هدفمند بهره می‌برند. بازی‌هایی که در فضای باز انجام می‌شوند شامل: دویدن، پریدن، خزیدن و بازی با توپ، حرکت طبیعی چشم‌ها، هماهنگی دست و چشم، ادراک عمق و ردیابی با چشم را بهبود می‌بخشند. با ادغام این فعالیت‌ها با تمرینات دیداری روزانه‌ای که در ادامه بیان می‌شود و انجام تست بینایی چشم، به‌طور حتم کودک شما می‌تواند در سلامت بینایی کامل به سر ببرد.

تمرینات دیداری روزانه برای تقویت بینایی کودکان

بالا و پایین: کودکتان دستانش را به سمت بیرون، بالا و پایین نسبت به سرش قرار دهد. حرکات دست فقط با چشم دنبال شود و هر زاویه دست ده مرتبه تکرار شود.

 از این طرف به آن طرف: کودکتان دستانش را به دو طرف کاملاً باز کند. سپس تنها با حرکت چشم‌ها به هر دست ده بار نگاه کند.

بینی تا انگشت اشاره: کودکتان در حالی که انگشت اشاره‌اش رو به بالاست، دستش را مستقیم به سمت بیرون ببرد. با چشمان باز باید به بینی‌اش نگاه کند سپس به انگشت اشاره نگاه کند. این کار را ده بار تکرار کند.

تغییر مسیر چشم: این تمرین کمک می‌کند که کودک یاد بگیرد تا نگاهش را به سرعت از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر تغییر دهد. کودکتان شئ را در دستش نگه دارد. ابتدا با چشم روی شئ تمرکز کند سپس به شئ دیگری مثلاً تصویر روی دیوار که در فاصله ۳ متری یا بیشتر قرار دارد، نگاه کند. این فعالیت را ده بار تکرار کند.

تمرینات مسیریابی: این تمرین برای کودکانی که کلمات را جا می‌اندازند، ترتیب حروف را تغییر می‌دهند یا جایی را که در حال خواندنش هستند را گم می‌کنند، مفید است. یک نخ را به دور توپی گره بزنید. کودکتان به پشت دراز بکشد. توپ را به سمت جلو و عقب، به طرفین و دایره‌وار حرکت دهید. کودک حرکات را تنها با چشمانش و سر ثابت دنبال کند. هر مسیر ده بار تکرار شود.

نوشتن با چشم: کودکتان تنها با استفاده از چشمانش حرف، شماره یا شکلی را روی دیوار ترسیم کند.

ساعت خیالی: کودکتان یک ساعت بزرگ را تصور کند. زمان را بپرسید و سپس او باید تنها با چشم‌هایش جای عقربه‌های ساعت خیالی روی دیوار را پیدا کند.

دنبال کردن چراغ قوه: یک چراغ قوه تهیه کنید. چراغ اتاق را خاموش کنید و چراغ قوه را روشن کنید. کودک باید مسیر نور چراغ قوه را زمانی که نور را روی اشیا اتاق می‌اندازید، دنبال کند. نور را هم بر روی اشیا نزدیک و هم اشیا دور بیندازید. چراغ را هم به آرامی و هم با سرعت حرکت دهید. به نوبت گرداننده چراغ قوه شوید.

بازی‌های تخته‌ای: بر خلاف بازی‌های رایانه‌ای، بازی کردن با اشیا در بازی‌های تخته‌ای مثل بازی جراحی، بازی با تکه‌های چوب و لایت برایت می‌توانند ماهیچه‌های چشم را ورزش داده و مهارت‌های تثبیت را اصلاح کنند. ساختن بدلیجات یا بازی با خاک رس چند روش بیشتر برای تمرین بینایی کودکتان است بدون آن‌که حتی متوجه شود.

این تمرین‌ها برای اصلاح و پیشرفت قوه بینایی کودکتان سریع و مفید هستند، اما برای اصلاح مشکلات دیداری همراه با دوبینی، اعصاب حرکتی _چشمی و یا تشخیص درست که نیازمند مراقبت پزشک است، کافی نیست. کودک شما باید پیش از شروع سن دبستان توسط بینایی‌سنج خانوادگی‌تان غربالگری بینایی را انجام دهد.