شناخت داستان‌های علمی تخیلی برای کودکان و نوجوانان

داستان‌های علمی تخیلی (که معمولاً به‌صورت کوتاه علمی تخیلی یا سای فای گفته می‌شود) گونه‌ای از نوشتار است. داستان‌های علمی تخیلی، رمان، فیلم، نمایش تلویزیونی، کتاب‌های طنز و سایر شکل‌های ادبیات می‌توانند باشند.

داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر درباره‌ی آینده هستند. این داستان‌ها درباره‌ی دانش و اختراعات خیالی نو، مانند سفینه‌های فضایی، ماشین‌های زمان و روبات‌ها می‌توانند باشند. داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر در جهانی متفاوت با جهان واقعی هستند. آن‌ها دانش و افزاری را می‌توانند داشته باشند که در جهان حقیقی وجود ندارند. داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر در جهانی دیگر رخ می‌دهند و موجودات بیگانه در آن‌ها وجود دارند.

داستان‌ علمی تخیلی با فانتزی تفاوت دارد. داستان‌های فانتزی جادو و عنصرهای دیگری دارند که وجود بیرونی ندارند و علمی نیستند. «ایزاک آسیموف»[5] نویسنده‌ی سرشناس داستان‌های علمی تخیلی بود. او یک بار گفت که داستان‌های علمی تخیلی امکان‌پذیرند، اما فانتزی امکان‌پذیر نیست.

نویسندگان معمولاً داستان علمی تخیلی را برای بیان پرسش‌ها یا مشکلات روزمره، با قرار دادن آن‌ها در آینده، به‌کار می‌برند. آن‌ها معمولاً جهان بسیار متفاوتی را می‌سازند تا به مردم در شناخت ایده‌های نو کمک کنند.

این جلد مجله‌ی علمی تخیلی قدیمی، فضانوردان و سیاره‌ای دیگر را نشان می‌دهد

اثر هنری «دیوید ریوی»[1] برای پیش‌تولید چهارمین فیلم «بنیاد بلندر»[2]، «اشک‌های فولادی»[3] (پروژه انبه)[4]

جلد مجله‌ی «تخیل»، اوت سال 1958

فردی در حال خواندن از روی صفحه‌ی نمایشگر آینده

 

نمونه‌هایی از نخستین داستان‌های علمی تخیلی

داستان‌های علمی تخیلی در طول زمان دستخوش تغییر شده‌اند. برخی نویسندگان - پیش از آن که این سبک نوشتار، نامی داشته باشد - داستان علمی تخیلی نوشته‌اند. این نویسندگان و کتاب‌های‌شان در هنگام انتشار، علمی تخیلی نامیده نمی‌شدند، اما امروزه بیش‌تر آن‌ها علمی تخیلی نامیده می‌شوند.

داستان‌های علمی تخیلی سده‌ی بیستم میلادی

  • «ایزاک آسیموف»، «رابرت آ. هاین‌لاین»[14] و «آرتور سی. کلارک»[15] به‌عنوان سه نویسنده‌ی بزرگ داستان‌های علمی تخیلی در سده‌ی بیستم میلادی شناخته می‌شوند.

  • «فیلیپ کی. دیک»[16]، «پول اندرسون»[17] و «ویلیام گیبسون»[18]، دیگر نویسندگان سرشناس داستان‌های علمی تخیلی در سده‌ی بیستم هستند.
  • «پیشتازان فضا»[19] نمایشی تلویزیونی در دهه‌ی 1960 در آمریکاست که به تولید مجموعه‌ای از فیلم‌ها انجامید.
  •  «دکتر هو»[20]، نمایش تلویزیونی بلند در انگلستان.
  •  

انواع داستان علمی تخیلی

«علمی تخیلی سخت»[21] و «علمی تخیلی نرم»[22] دو سبک گسترده‌ی داستان‌های علمی تخیلی‌اند. با این که همه در تعریف دقیق این دو، هم‌نظر نیستند، اما چگونگی به‌کار بردن علم، یا نوع علمی که در داستان‌ها به‌کار رفته، متفاوت است.

علمی تخیلی سخت

داستان‌های علمی تخیلی سخت، یا هارد سای‌ فای، نوعی ویژه است، زیرا حقایقِ درست و نظریه‌های علمی را به‌کار می‌بَرَد. علم فیزیک، فیزیک نجومی و شیمی، در علمی تخیلی سخت بسیار مهم هستند. همچنین داستان علمی تخیلی سخت به جهانیان می‌تواند نشان دهد که رسیدن به فناوری پیشرفته‌تر نیز شدنی است. بسیاری از پیش‌بینی‌های درست درباره‌ی آینده از زیرشاخه‌های داستان علمی تخیلی سخت گرفته می‌شود. با این همه، ایده‌های نادرستِ بسیاری درباره‌ی آینده نیز در آن‌ها وجود داشته است.

برخی از نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی سخت به‌عنوان دانشمندان حرفه‌ای نیز کار کرده‌اند. شماری از این دانشمندان و نویسندگان «گرگوری بنفورد»[23] و «جفری آ. لندیس»[24] هستند، در حالی که نویسندگانی که بر پایه علم ریاضیات می‌نویسند «رودی راکر»[25] و «ورنور وینگه»[26] هستند. از دیگر نویسندگان برجسته‌ی علمی تخیلی سخت، به «آرتور سی. کلارک»[27]، «هال کلِمنت»[28]، «ایزاک آسیموف»، «گِرگ بیر»[29]، «استانسیلاو لِم»[30]، «لری نیون»[31]، «رابرت جی. ساویر»[32]، «استفن باکستر»[33]، «آلاستیر رینولد»[34]، «چارلز شفیلد»[35] و «گِرگ ایگان»[36] می‌توان اشاره کرد.

داستان علمی تخیلی نرم

داستان‌های علمی تخیلی نرم از علوم اجتماعی مانند روان‌شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایده می‌گیرند. «اورسولا کی. ل گوین»[37] و فیلیپ کی. دیکدو نویسنده مهم از این گروه هستند. داستان‌های علمی تخیلی نرم بیش‌تر درباره‌ی شخصیت و احساسات می‌تواند باشد. «ری بردبری»[38]، برنده‌ی جایزه‌ای به نام «استاد بزرگ نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی و فانتزی در آمریکا»[39] شد و به این سبک داستان می‌نوشت. اتحاد جماهیر شوروی نیز نمونه‌هایی از داستان‌های علمی اجتماعی منتشر کرد. نمونه‌هایی از [نویسندگان] آن‌ها «برادران استروگاتسکی»[40]، «کیر بولیچوف»[41] و «ایوان یفرموک»[42] هستند.

برخی داستان‌های علمی تخیلی اجتماعی یا علمی تخیلی نرم، گونه‌ای گمانه‌زنی، مانند داستان‌ آرمان‌شهرها و پادآرمان‌شهرها می‌تواند باشد. داستان «هزار و نهصد و هشتاد و چهار»[43] نوشته‌ی «جورج اوروِل»[44] و «دنیای قشنگ نو»[45] نوشته‌ی «آلدوس هاکسلی»[46] و داستان «سرگذشت ندیمه»[47] نوشته‌ی «مارگارت اتوود»[48] نمونه‌هایی از این داستان‌ها هستند. برخی بر این باورند که رمان‌های هجوآمیز در بافتی (مکان) خیالی، مانند «سفرهای گالیور» نوشته‌ی «جاناتان سوئیفت»، داستان‌های گمانه‌زن هستند.

سبک‌های گوناگون داستان‌های علمی تخیلی

داستان‌های علمی تخیلی سخت یا نرم، انواع یا زیرشاخه‌های گوناگونی از داستان‌های علمی تخیلی را دربر می‌گیرند. هر زیرشاخه، گروهی از داستان‌ها است که ایده‌ها و سبک‌های نوشتاری همانندی را به‌کار می‌برند. شرکت‌های انتشاراتی و منتقدان، برای کمک به خوانندگان در گزینش کتاب برای خواندن یا فیلم برای دیدن، آثار علمی تخیلی را در زیرشاخه‌های مختلف تعریف می‌کنند. تعیین سبک آثار، کار ساده‌ای نیست. برخی داستان‌ها هم‌زمان در دو یا چند سبک می‌توانند جای بگیرند. برخی دیگر از داستان‌ها شاید در هیچ‌یک از سبک‌ها نگنجند.

1.تاریخ جایگزین

در داستان‌های تاریخ جایگزین (یا متناوب)، نویسندگان تصور می‌کنند گذشته چگونه می‌توانست متفاوت باشد. این داستان‌ها شاید از سفر در زمان برای تغییر گذشته استفاده کنند. برخی از آن‌ها داستان را در جهانی با تاریخ متفاوت با جهان ما تنظیم می‌کنند. بخشی از داستان‌های مهم تاریخ جایگزین این داستان‌ها هستند:

  • داستان «"یوبیل" را بیاورید»[49] نوشته‌ی «وارد مور»[50]، که در جنگ داخلی آمریکا، جنوبی‌ها پیروز می‌شوند.
  • داستان «مردی در قلعه‌ی بلند»[51] نوشته‌ی فیلیپ کی. دیکدر جنگ جهانی دوم کشور آلمان و ژاپن پیروز می‌شوند.
  •  

جایزه‌ی «سایدوایز»[52] برای بهترین آثار این زیرشاخه است. نام این جایزه از داستان «مورای لینستر»[53] در سال 1934 م. با نام «سایدوایز در زمان»[54] گرفته شده است. «هری ترتل‌دو»[55] یکی از سرشناس‌ترین نویسندگان این سبک است. او بیش‌تر «استاد تاریخ جایگزین» نامیده می‌شود.

2.داستان‌های «رستاخیزی»[56]

جنگ هسته‌ای

داستان‌های پایان جهان (رستاخیزی) درباره‌ی پایان تمدن است که انواع گوناگونی دارد: با جنگ («در ساحل»[57])، بیماری همه‌گیر («آخرین انسان»[58])، تأثیر نجومی («برخورد دنیاها»[59])، فاجعه‌ی زیست‌محیطی («باد از هیچ کجا»[60])، خودویران‌گری بشر («اوریکس و کراک»[61])، یا فاجعه‌ی همگانی دیگر. داستان علمی تخیلی رستاخیزی درباره‌ی جهان و یا تمدن‌های پس از فاجعه نیز می‌تواند باشد.

3.داستان‌های «سایبرپانک»[62] [درباره‌ی علوم رایانه‌ای]

فناوری پیشرفته در کنترل شرکت

داستان‌های سایبرپانک [علوم رایانه‌ای]، در نخستین سال‌های دهه‌ی 1980 میلادی آغاز شدند. «بروس بتکس»[63] با کنار هم گذاشتن دو واژه‌ی «سیبرنتیک»[64] [ (فرمان‌شناسی)] و «پانک»[65] [ (قانون‌شکن)]، این واژه را برای داستانی کوتاه در سال 1980 به‌کار بُرد. مردم بسیار زود این واژه را برای توصیف کتاب «عصب‌شناس»[66] نوشته‌ی ویلیام گیبسون به‌کار بردند. نویسندگان سایبرپانک داستان‌های‌شان را در بافت‌های گوناگون می‌توانند قرار دهند. داستان‌ها معمولاً در آینده‌ی نزدیک رخ می‌دهند و بیش‌تر فضای پادآرمان‌شهری (نماد بدبختی) دارند. بیش‌تر این داستان‌ها، جامعه‌هایی با فناوری بسیار پیشرفته هستند و شرکت‌هایی بزرگ جامعه را اداره می‌کنند. یکی دیگر از نخستین رمان‌های سایبرپانک که به نسخه‌ای کلاسیک تبدیل شده، «سقوط برف»[67] نوشته‌ی «نیل استفنسون»[68] است.

4.داستان‌های علمی تخیلی جنگی

داستان‌های علمی تخیلی جنگی، در طول جنگ‌ها رخ می‌دهند. این جنگ‌ها میان کشورهای گوناگون یا گونه‌های مختلف می‌تواند باشد. داستان‌ها را شخصیت‌هایی که سربازند، روایت می‌کنند. آن‌ها دربر دارنده‌ی جزئییاتی درباره‌ی فناوری نظامی، قوانین و تاریخ هستند. برخی داستان‌های علمی تخیلی جنگی مانند درگیری‌های حقیقیِ تاریخی می‌توانند باشند. «جنگاوران اختر ناو»[69] نوشته‌ی «هاین‌لاین»[70] نمونه‌ای از نخستین داستان‌های این سبک است. نمونه‌ای دیگر، رمان‌های «دورسای»[71] نوشته‌ی «گوردون دیکسون»[72] است. داستان «جنگ برای همیشه»[73] نوشته‌ی «جو هالدمن»[74] پاسخی به داستان‌های سبک جنگ جهانی دوم، به نویسندگان پیشین داستان‌های علمی تخیلی جنگی است. هالدمن در جنگ ویتنام، سرباز بود. از نویسندگان مهم علمی تخیلی جنگی به «جان رینگو»[75]، «دیوید دریک»[76]، «دیوید وبر»[77]، «اس. ام. استرلینگ»[78] می‌توان اشاره کرد.

«انتشارات کتابِ بین»[79] به‌دلیل پرورش نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی جنگی، شناخته شده است.

5.ابَرانسان‌ها

داستان‌های ابرانسان‌ها درباره‌ی انسان‌هایی است که توانایی‌های ویژه و غیرمعمول به‌دست می‌آورند. شاید این نیروهای تازه، از طبیعت به‌دست آمده باشند. دو نمونه از این سبک، رمان «"جان" عجیب»[80] نوشته‌ی «الاف استپلدون»[81] و کتاب «فراتر از انسان»[82] نوشته‌ی «تئودور استارگون» [83]هستند. گاهی دانشمندان آگاهانه به انسان‌ها نیرویی ویژه می‌دهند.  نمونه‌ای از آن، رمان «اسلن»[84] نوشته‌ی «اِی. ای. وَن وت»[85] است. رمان «مثبت انسان»[86] نوشته‌ی «فردریک پُل»[87] نمونه‌ی خوب دیگری از این دسته رمان‌ها است. در این کتاب، دانشمندان دولتی، انسانی را به یک «سایبورگ»[88] نیرومند تبدیل می‌کنند (بخشی از آن، انسان و بخشی ماشین).

بیش‌تر این داستان‌ها دو نکته‌ی مهم دارند: یکی حس تنهایی و جدایی که این ابَرانسان‌ها احساس می‌کنند و دیگری واکنش جامعه نسبت به آنان.

6.اُپرای فضایی

جلد رایج مجله‌ی اپرای فضایی

اُپرای فضایی، داستانی علمی تخیلی ماجراجویانه در فضای خارجی یا در سیاره‌ای دور است. کنش‌ها از علم یا شخصیت‌های داستان مهم‌ترند. معمولاً قهرمانی نیرومند و کشمکشی بسیار بزرگ در این داستان‌ها وجود دارد. کنش‌ها معمولاً به مکان‌های مختلفی کشانده می‌شود. «ادوارد ای. (داک) اسمیت»[89] یکی از نخستین نویسندگان اُپرای فضایی است. «فلش گوردون»[90] و «جنگ ستارگان»[91] نیز نمونه‌های شناخته‌شده‌ای هستند.

7.وسترن فضایی

شاید برخی گمان کنند وسترن فضایی گونه‌ای از اُپرای فضایی است. این داستان‌ها از کتاب‌ها و فیلم‌های مربوط به کاوش در غرب آمریکا ایده می‌گیرد، و آن‌ها را در آینده به فضا منتقل می‌کند. این داستان‌ها بیش‌تر در جهان مستعمرات «مرزی» (مستعمره‌هایی که به‌تازگی تغییر شکل یافته و یا مستقر شده‌اند) هستند که به‌جای وضعیت بی‌قانونی و گسترش اقتصادی که در غرب آمریکا غالب بود، عمل می‌کند. داستان‌ «کرم شب‌تاب»[92] و فیلم «آرامش»[93] اثر «جاس وِدون»[94]، پویانماهایی مانند «کابوی بیباپ»[95] و «ستاره‌ی قانون‌شکن»[96] نیز نمونه‌هایی از وسترن فضایی هستند. «هان سولو»[97] از داستان «جنگ ستارگان» شخصیتی مهم از داستان‌های وسترن فضایی است.

8.سفر در زمان

نخستین رمان مهم سفر در زمان، «یانکی در دربار شاه آرتور»[98] نوشته‌ی «مارک تواین»[99] بود. شناخته‌شده‌ترین رمان در این زمینه، رمان ماشین زمان نوشته‌ی اچ. جی. ولز در سال 1895 م. است. در کتاب ولز از دستگاهی استفاده می‌شود که به کاربر آن این توانایی را می‌دهد تا به زمانی خاص سفر کند. مسافر زمان، تواین به سرش ضربه وارد می‌شود. اصطلاح «ماشین زمان» را ولز ابداع کرد. اکنون این نام برای هر وسیله‌ای به‌کار می‌رود که سوارش را به تاریخی بتواند برساند. داستان کوتاه «آوای تندر»[100] نوشته‌ی «ری بردبری»[101] در سال 1952 نمونه‌ای تازه و بسیار شناخته‌شده در این سبک است. داستان‌های سفر در زمان می‌توانند پیچیده باشند. برخی از آن‌ها مشکلات منطقی مانند «پارادوکس پدربزرگ»* دارند. سفر در زمان موضوعی پرطرفدار در میان داستان‌های علمی تخیلی، در کتاب، سینما و تلویزیون است.

زیرشاخه‌های دیگر

  • داستان علمی تخیلی طنز، یکی از زیرشاخه‌هاست که از ویژگی‌های این سبک برای تأثیر طنز بهره می‌برد.

  • داستان‌های علمی تخیلی فمینیستی، پرسش‌هایی را درباره‌ی جامعه مطرح می‌کنند. چگونه جامعه نقش‌های جنسیتی را پدید می‌آورد؟ چگونه بچه‌دار شدن جنسیت را تعریف می‌کند؟ آیا بچه‌دار شدن، قدرت سیاسی و شخصی زن و مرد را تغییر می‌دهد؟ برخی داستان‌های شناخته‌شده‌ی علمی تخیلی، از آرمان‌شهرها برای پاسخ به این پرسش‌ها استفاده می‌کنند. این داستان‌ها در جست‌وجوی جامعه‌ای هستند که در آن تفاوت جنسیتی یا نبود تعادل در قدرت جنسیتی وجود نداشته باشد. همچنین پادآرمان‌شهرها به کاوش در جهان‌هایی می‌توانند بپردازند که نابرابری‌های جنسیتی در آن‌ها شدید‌تر است. این پادآرمان‌شهرها توضیح می‌دهند که کار فمینیستی باید ادامه یابد. (رجوع کنید به «اورسلا کی. ل گوئین مارگارت اتوود»[102]).
  • داستان علمی تخیلی آزادی‌خواهانه از دیدگاه سیاسی نوشته می‌شود. این زیرشاخه، از داستان برای کشف ایده‌های فلسفه‌ی سیاسی آزادی‌خواهانه درباره‌ی دولت و سازمان‌های اجتماعی استفاده می‌کند. نمونه‌ای کلاسیک از داستان‌های علمی تخیلی آزادی‌خواهانه، داستان «ماه معشوقه‌ای خشن است»[103] نوشته‌ی «رابرت هاین‌لاین»[104]است.
  • «موج نو» داستان‌های علمی تخیلی با آزمون‌های فراوان هستند. نویسندگان [چنین داستان‌هایی] راه‌ها و ایده‌های داستانی تازه را آزمایش می‌کنند. شاید این سبک هوشمندانه‌تر به نظر برسد. موج نو بیش‌تر از جنبه‌ی ادبی یا هنری مهم به نظر می‌آید.
  • «استیم پانک» ایده‌ی فناوری آینده در گذشته است. این داستان‌ها معمولاً در سده‌ی نوزدهم میلادی و در دوران ملکه ویکتوریا در انگلستان رخ می‌دهند. داستان‌های استیم پانک تصویرهایی نیرومند از داستان‌های علمی تخیلی یا افسانه‌ها ارائه می‌دهند. در داستان‌های استیم پانک نوآوری‌هایی خیالی مانند آن‌هایی که در کتاب‌های اچ. جی. ولز و ژول ورن یافت می‌شوند، می‌تواند وجود داشته باشد. ترسیم جهانی که مدت‌ها پیش رایانه در آن اختراع شده نیز محبوب است. برای نمونه، از «موتور متفاوت»[105] نوشته‌ی ویلیام گیبسون و «بروس استرلینگ»[106] و مجموعه‌ی «نبوغ دختر»[107] اثر «فیل»[108] و «کاجا فوگلیو»[109] می‌توان نام برد. آغاز این سبک را در برخی نوشته‌های «مایکل مورکاک»[110]، «فیلیپ خوزه فارمر»[111] و «استیو استایلز»[112] می‌توان دید. بازی‌هایی مانند «فضا 1889»[113] و «آینده‌ی فراموش شده‌ی مارکوس رونالد»[114] نیز می‌توانند استیم پانک باشند. نام استیم پانک برگرفته از ماشین‌آلاتی است که در این سبک، از بخار تغذیه می‌شوند.

هواداران و انجمن‌ها

هواداری از داستان‌های علمی تخیلی، «مجموعه‌ای از تفکرات ادبی است». فرهنگی که در آن ایده‌های تازه پدیدار می‌شوند و پیش از این‌ که به‌طور گسترده در جامعه رها شود، پرورش می‌یابد. اعضای این انجمن «هواداران»[115]، در انجمن‌ها، باشگاه‌ها، از راه مجله‌های هوادار آنلاین یا چاپ شده، یا با استفاده از وب‌سایت‌های اینترنتی، فهرست نامه‌های فرستاده شده، و دیگر منابع با یکدیگر در تماس هستند.

هواداری از داستان‎‌های علمی تخیلی در ستون نامه‌ها در «مجله‌ی داستان‌های شگفت‌انگیز» پدیدار شدند. خیلی زود هواداران نوشتن نامه به یکدیگر را آغاز کردند و پس از آن، دیدگاه‌های‌شان را در نشریه‌های غیررسمی که با عنوان نشریه‌ی هواداران شناخته می‌شد، گردآوری کردند. هواداران همچنان که باهم در تماس بودند، می‌خواستند با یکدیگر دیدار داشته باشند و باشگاه‌های محلی را راه‌اندازی کردند. در دهه‌ی 1930 میلادی، نخستین انجمن‌های علمی تخیلی، هواداران مناطق بیش‌تری را گرد هم آوردند. تا دهه‌ها گردهمایی‌ها، باشگاه‌ها و مجله‌های هواداران، اصلی‌ترین فعالیت‌های هواداران بود، تا این که اینترنت، ارتباط میان جمعیت بسیار بیش‌تری از علاقه‌مندان و هواداران را پدید آورد.

جایزه‌ها

دو جایزه‌ی علمی تخیلی بسیار مهم: جایزه‌ی «هوگو»[116] و جایزه‌ی «نبولا»[117] است. جایزه‌ی هوگو هر ساله از سوی انجمن علمی تخیلی جهان در «ورلدکن»[118] اهدا می‌شود. جایزه نبولا از سوی انجمن نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی و افسانه اهدا می‌شود و با رأی انجمن نویسندگان انتخاب می‌شود. جایزه‌ی مهم برای فیلم‌های علمی تخیلی، جایزه‌ی «ساترن»[119] است. این جایزه را هر ساله آکادمی داستان‌های علمی تخیلی، داستان‌های فانتزی و فیلم‌های ترسناک اهدا می‌کند.

جایزه‌های ملی مانند «ارورا»[120] کانادا و جایزه‌ی «آرتور سی. کلارک» انگلستان و جایزه‌های منطقه‌ای مانند جایزه‌ی «ایندیور»[121] که در اریکون به آثاری از شمال غربی اقیانوس آرام اهدا می‌شود، جایزه‌ی ویژه یا جایزه‌های زیرشاخه‌ها مانند جایزه‌ی «چِلسلی»[122] برای هنر با جایزه‌ی «فانتزی جهان»[123] برای داستان‌های فانتزی نیز وجود دارند. مجله‌ها نیز نظرسنجی از خوانندگان برای جایزه‌ی «لوکاس»[124] برگزار می‌کنند.

انجمن‌ها، باشگاه‌ها و سازمان‌ها

انجمن‌ها (که هواداران آن را به‌صورت کوتاه «کُن»[125] می‌گویند)، در شهرهای سراسر جهان برگزار می‌شود و امکان عضویت منطقه‌ای، ملی و یا بین‌المللی را فراهم می‌کند. انجمن‌های ناسودبر، همه‌یزیر شاخه‌های داستان‌های علمی تخیلی را پوشش می‌دهند، در حالی که برخی دیگر روی بخش ویژه‌ای مانند رسانه‌های هواداران، «فیلکینگ»[126]*** و مانند آن تمرکز می‌کنند. بیش‌تر انجمن‌ها را داوطلبان گروه‌های غیرانتفاعی سازماندهی می‌کنند، اما بیش‌تر رویدادهای رسانه‌محور را توسعه‌دهندگان تجاری برگزار می‌کنند. فعالیت‌های این انجمن «برنامه» نامیده می‌شود، که بحث‌های میزگردی، خواندن، نشست‌های امضای آثار، مراسم بالماسکه و رویدادهای دیگر را می‌تواند دربر بگیرد. فعالیت‌هایی که در نشست‌ها رخ می‌دهد، بخشی از برنامه نیستند و معمولاً اتاق فروش آثار، نمایش هنری و تالار مهمان (اتاق نشست) را دربر می‌گیرند.

انجمن‌ها میزبان مراسم اهدای جایزه‌ها نیز می‌توانند باشند. «انجمن‌های جهانی» هر ساله جایزه‌ی هوگو را اهدا می‌کنند. جمعیت‌های علمی تخیلی، در طول سال، پایگاه فعالیت طرفداران داستان‌های علمی تخیلی است. آن‌ها هم با انجمن‌های علمی تخیلی که برپا هستند، می‌توانند همراه شوند یا نشست‌های منظم باشگاهی داشته باشند، یا هر دو این‌ها را هم‌زمان تجربه کنند. بیش‌تر این گروه‌ها در کتابخانه‌ها، مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها، مراکز اجتماعی،کافی‌شاپ‌ها یا رستوران‌ها، یا خانه‌ی هریک از اعضا، گردهم می‌آیند. گروه‌های باسابقه، مانند «انجمن علمی تخیلی نیوانگلند» و «انجمن علمی فانتزی لس‌آنجلس» باشگاه‌هایی برای نشست‌ها و محل نگه‌داری وسایلی که انجمن نیاز دارد و موارد پژوهشی هستند.

«انجمن نویسندگان علمی تخیلی و داستان‌های فانتزی آمریکا»[127] را «دامون نایت»[128] در سال 1965 م.، بیست و چهار سال پس از مقاله‌اش با نام «یا متحد شوید یا...»[129] که به تشکیل فدراسیون ملی طرفداران داستان فانتزی انجامید، به عنوان سازمانی مردم نهاد برای خدمت به جامعه‌ی نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی راه‌اندازی کرد. گروه‌های هواداران از هنگام برپایی، به پشتیبانی از گروه‌های مرتبط مانند هواداران رسانه، انجمن «آناکرونیسم»** خلاق، بازی، «فیلکینگ»[130] و «خُرده فرهنگ فری»[131]**** کمک کرده‌اند.

داستان‌های هواداران

داستان‌های هواداران، داستان‌هایی غیرتجاری هستند که به‌دست کسانی نوشته شده‌ که شیفته‌ی یک داستان یا جهان علمی تخیلی هستند. هواداران، داستان‌هایی را می‌نویسند که در فضای یک کتاب، فیلم یا مجموعه‌ای تلویزیونی ثبت شده، رخ می‌دهد. برخی این داستان‌ها را «افسانه‌ی تقلبی»[132] می‌نامند. گاهی صاحبان حق نشر کتاب، فیلم یا مجموعه‌ی تلویزیونی، به وکیل خود دستور می‌دهند برای هواداران نامه‌ی توقف و انصراف بنویسند.

تصویرهایی برای کودکان

اچ. جی. ولز

ژول ورن

«بیست‌هزار فرسنگ زیر دریا» نوشته‌ی نیوویل و ریو، یکی از نخستین نمونه‌های علمی تخیلی سخت

 

 «پارادوکس پدربزرگ» یا «پارادوکس سازگاری» هنگامی رخ می‌دهد که گذشته به هر طریقی تغییر می‌یابد و این دگرگونی سرآغاز پیدایش تضادی دیگر می‌شود.

در آناکرونیسم (Anachronism ) یا زمان‌پریشی، فرد رویدادها یا شخصیت‌های تاریخی را با نگاه ارزشی امروزی تحلیل می‌کند.

«موسیقی فیلکینگ»، [F1]  جنبشی در موسیقی در میان طرفداران داستان‌های علمی تخیلی و فانتزی است و بر محتوای مربوط به این سبک تأکید می‌کند.

«خرده فرهنگ فری[F2] » یکی از قدیمی‌ترین و بدنام‌ترین خرده فرهنگ‌های اینترنتی است. اعضای این خرده فرهنگ علاقه‌مند به جانوران انسان‌نما هستند. تعریفی که از انسان‌نما می‌شود، داشتن فهم و درکی مانند انسان، حرف زدن به زبان‌های بشری و راه رفتن بر روی دو پا است.

متن انگلیسی این مقاله را در نشانی زیر می‌توانید بخوانید‌:

https://kids.kiddle.co/science_fiction

چند نمونه کتاب علمی تخیلی که می‌توانید از کتاب هدهد تهیه کنید:


[1] David Revoy

[2] Blender Foundation

[3] Tears of Steel

[4] Project Mango

[5] Issac Asimov

[6] Janathan Swift

[7] Guliver’s Travels

[8] Mary Shelley

[9] Frankenstein

[10] Jules Verne

[11] Twenty Thousand Leagues Under the Sea

[12] H. G. Wells

[13] The Time Machine

[14] Robert A. Heinlein

[15] Arthur C. Clarke

[16] Philip K. Dick

[17] Poul Anderson

[18] William Gibson

[19] Star Trek

[20] Doctor Who

[21] Hard SF

[22] Soft SF

[23] Gregory Benford

[24] Geofrey A. Landis

[25] Rudy Rucker

[26] Vernor Vinge

[27] Arthur C. Clarke

[28] Hal Clement

[29] Greg Bear

[30] Stanislav Lem

[31] Lary Niven

[32] Robert J. Sawyer

[33] Stephen Baxter

[34] Alastair Reynolds

[35] Charles Sheffield

[36] Greg Egan

[37] Ursula K. Le Guin

[38] Ray Bradbury

[39] SFWA Grand Master

[40] Strugotsky Brothers

[41] Kir Bolichov

[42] Ivan Yefremov

[43] Nineteen Eighty-Four

[44] George Orwell

[45] Brave New World

[46] Aldous Huxley

[47] Handmaid Tale

[48] Margaret Atwood

[49] Bring the Jubilee

[50] Ward Moore

[51] The Man in the High Castle

[52] Sidewise

[53] Murray Leinster

[54] Sidewise in Time

[55] Harry Turtledove

[56] Apocalyptic

[57] On the Beach

[58] The Last Man

[59] When Worlds Collide

[60] The Wind from Nowhere

[61] Oryx and Crack

[62] cyberpunk

[63] Bruce Bethke

[64] cybernetics

[65] punk

[66] Neuromancer

[67] Snow Crash

[68] Neal Stephen

[69] Starship Troopers

[70] Heinlein

[71] Dorsai

[72] Gordon Dickson

[73] The Forever War

[74] Joe Haldman

[75] John Ringo

[76] David Drake

[77] David Weber

[78] S. M. Stirling

[79] Bean Books

[80] Odd John

[81] Olaf Stapledon

[82] More Than Human

[83] Theodor Sturgeon

[84] Slan

[85] A. E. Van Vogt

[86] Man Plus

[87] Fredrik Pohl

[88] cyborg

[89] Edward E. (doc) Smith

[90] Flash Gordon

[91] Star Wars

[92] Firefly

[93] Serenity

[94] Joss Whedon

[95] Cowboy Bebop

[96] Outlaw Star

[97] Han Solo

[98] Connecticut Yankee in King Arthur’s Court

[99] Mark Twine

[100] A Sound of Thunder

[101] Ray Bradbury

[102] Ursula K. Le Guin, Margaret Atwood

[103] The Moon Is a Harsh Mistress

[104] Robert Heinlein

[105] The Difference Engine

[106] Bruce Sterling

[107] Girl Genius

[108] phil

[109] Kaja Foglio

[110] Michael Moorcock

[111] Philip Jose Farmer

[112] Steve Stiles

[113] Space 1889

[114] Marcus Ronald’s Forgotten Futures

[115] fanac

[116] Hugo

[117] Nebula

[118] Worldcan

[119] Saturn

[120] Aurora

[121] Endeavor

[122] Chelsley

[123] World Fantesy

[124] Lucas

[125] Con

[126] Filking

[127] SFWA

[128] Damon Knight

[129] Unite or Fie

[130] Filking

[131] Furry Fandom

[132] Fan fic

برگردان:
فرناز خاندانی
Submitted by admin on

داستان‌های علمی تخیلی (که معمولاً به‌صورت کوتاه علمی تخیلی یا سای فای گفته می‌شود) گونه‌ای از نوشتار است. داستان‌های علمی تخیلی، رمان، فیلم، نمایش تلویزیونی، کتاب‌های طنز و سایر شکل‌های ادبیات می‌توانند باشند.

داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر درباره‌ی آینده هستند. این داستان‌ها درباره‌ی دانش و اختراعات خیالی نو، مانند سفینه‌های فضایی، ماشین‌های زمان و روبات‌ها می‌توانند باشند. داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر در جهانی متفاوت با جهان واقعی هستند. آن‌ها دانش و افزاری را می‌توانند داشته باشند که در جهان حقیقی وجود ندارند. داستان‌های علمی تخیلی بیش‌تر در جهانی دیگر رخ می‌دهند و موجودات بیگانه در آن‌ها وجود دارند.

داستان‌ علمی تخیلی با فانتزی تفاوت دارد. داستان‌های فانتزی جادو و عنصرهای دیگری دارند که وجود بیرونی ندارند و علمی نیستند. «ایزاک آسیموف»[5] نویسنده‌ی سرشناس داستان‌های علمی تخیلی بود. او یک بار گفت که داستان‌های علمی تخیلی امکان‌پذیرند، اما فانتزی امکان‌پذیر نیست.

نویسندگان معمولاً داستان علمی تخیلی را برای بیان پرسش‌ها یا مشکلات روزمره، با قرار دادن آن‌ها در آینده، به‌کار می‌برند. آن‌ها معمولاً جهان بسیار متفاوتی را می‌سازند تا به مردم در شناخت ایده‌های نو کمک کنند.

این جلد مجله‌ی علمی تخیلی قدیمی، فضانوردان و سیاره‌ای دیگر را نشان می‌دهد

اثر هنری «دیوید ریوی»[1] برای پیش‌تولید چهارمین فیلم «بنیاد بلندر»[2]، «اشک‌های فولادی»[3] (پروژه انبه)[4]

جلد مجله‌ی «تخیل»، اوت سال 1958

فردی در حال خواندن از روی صفحه‌ی نمایشگر آینده

 

نمونه‌هایی از نخستین داستان‌های علمی تخیلی

داستان‌های علمی تخیلی در طول زمان دستخوش تغییر شده‌اند. برخی نویسندگان - پیش از آن که این سبک نوشتار، نامی داشته باشد - داستان علمی تخیلی نوشته‌اند. این نویسندگان و کتاب‌های‌شان در هنگام انتشار، علمی تخیلی نامیده نمی‌شدند، اما امروزه بیش‌تر آن‌ها علمی تخیلی نامیده می‌شوند.

داستان‌های علمی تخیلی سده‌ی بیستم میلادی

  • «ایزاک آسیموف»، «رابرت آ. هاین‌لاین»[14] و «آرتور سی. کلارک»[15] به‌عنوان سه نویسنده‌ی بزرگ داستان‌های علمی تخیلی در سده‌ی بیستم میلادی شناخته می‌شوند.

  • «فیلیپ کی. دیک»[16]، «پول اندرسون»[17] و «ویلیام گیبسون»[18]، دیگر نویسندگان سرشناس داستان‌های علمی تخیلی در سده‌ی بیستم هستند.
  • «پیشتازان فضا»[19] نمایشی تلویزیونی در دهه‌ی 1960 در آمریکاست که به تولید مجموعه‌ای از فیلم‌ها انجامید.
  •  «دکتر هو»[20]، نمایش تلویزیونی بلند در انگلستان.
  •  

انواع داستان علمی تخیلی

«علمی تخیلی سخت»[21] و «علمی تخیلی نرم»[22] دو سبک گسترده‌ی داستان‌های علمی تخیلی‌اند. با این که همه در تعریف دقیق این دو، هم‌نظر نیستند، اما چگونگی به‌کار بردن علم، یا نوع علمی که در داستان‌ها به‌کار رفته، متفاوت است.

علمی تخیلی سخت

داستان‌های علمی تخیلی سخت، یا هارد سای‌ فای، نوعی ویژه است، زیرا حقایقِ درست و نظریه‌های علمی را به‌کار می‌بَرَد. علم فیزیک، فیزیک نجومی و شیمی، در علمی تخیلی سخت بسیار مهم هستند. همچنین داستان علمی تخیلی سخت به جهانیان می‌تواند نشان دهد که رسیدن به فناوری پیشرفته‌تر نیز شدنی است. بسیاری از پیش‌بینی‌های درست درباره‌ی آینده از زیرشاخه‌های داستان علمی تخیلی سخت گرفته می‌شود. با این همه، ایده‌های نادرستِ بسیاری درباره‌ی آینده نیز در آن‌ها وجود داشته است.

برخی از نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی سخت به‌عنوان دانشمندان حرفه‌ای نیز کار کرده‌اند. شماری از این دانشمندان و نویسندگان «گرگوری بنفورد»[23] و «جفری آ. لندیس»[24] هستند، در حالی که نویسندگانی که بر پایه علم ریاضیات می‌نویسند «رودی راکر»[25] و «ورنور وینگه»[26] هستند. از دیگر نویسندگان برجسته‌ی علمی تخیلی سخت، به «آرتور سی. کلارک»[27]، «هال کلِمنت»[28]، «ایزاک آسیموف»، «گِرگ بیر»[29]، «استانسیلاو لِم»[30]، «لری نیون»[31]، «رابرت جی. ساویر»[32]، «استفن باکستر»[33]، «آلاستیر رینولد»[34]، «چارلز شفیلد»[35] و «گِرگ ایگان»[36] می‌توان اشاره کرد.

داستان علمی تخیلی نرم

داستان‌های علمی تخیلی نرم از علوم اجتماعی مانند روان‌شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایده می‌گیرند. «اورسولا کی. ل گوین»[37] و فیلیپ کی. دیکدو نویسنده مهم از این گروه هستند. داستان‌های علمی تخیلی نرم بیش‌تر درباره‌ی شخصیت و احساسات می‌تواند باشد. «ری بردبری»[38]، برنده‌ی جایزه‌ای به نام «استاد بزرگ نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی و فانتزی در آمریکا»[39] شد و به این سبک داستان می‌نوشت. اتحاد جماهیر شوروی نیز نمونه‌هایی از داستان‌های علمی اجتماعی منتشر کرد. نمونه‌هایی از [نویسندگان] آن‌ها «برادران استروگاتسکی»[40]، «کیر بولیچوف»[41] و «ایوان یفرموک»[42] هستند.

برخی داستان‌های علمی تخیلی اجتماعی یا علمی تخیلی نرم، گونه‌ای گمانه‌زنی، مانند داستان‌ آرمان‌شهرها و پادآرمان‌شهرها می‌تواند باشد. داستان «هزار و نهصد و هشتاد و چهار»[43] نوشته‌ی «جورج اوروِل»[44] و «دنیای قشنگ نو»[45] نوشته‌ی «آلدوس هاکسلی»[46] و داستان «سرگذشت ندیمه»[47] نوشته‌ی «مارگارت اتوود»[48] نمونه‌هایی از این داستان‌ها هستند. برخی بر این باورند که رمان‌های هجوآمیز در بافتی (مکان) خیالی، مانند «سفرهای گالیور» نوشته‌ی «جاناتان سوئیفت»، داستان‌های گمانه‌زن هستند.

سبک‌های گوناگون داستان‌های علمی تخیلی

داستان‌های علمی تخیلی سخت یا نرم، انواع یا زیرشاخه‌های گوناگونی از داستان‌های علمی تخیلی را دربر می‌گیرند. هر زیرشاخه، گروهی از داستان‌ها است که ایده‌ها و سبک‌های نوشتاری همانندی را به‌کار می‌برند. شرکت‌های انتشاراتی و منتقدان، برای کمک به خوانندگان در گزینش کتاب برای خواندن یا فیلم برای دیدن، آثار علمی تخیلی را در زیرشاخه‌های مختلف تعریف می‌کنند. تعیین سبک آثار، کار ساده‌ای نیست. برخی داستان‌ها هم‌زمان در دو یا چند سبک می‌توانند جای بگیرند. برخی دیگر از داستان‌ها شاید در هیچ‌یک از سبک‌ها نگنجند.

1.تاریخ جایگزین

در داستان‌های تاریخ جایگزین (یا متناوب)، نویسندگان تصور می‌کنند گذشته چگونه می‌توانست متفاوت باشد. این داستان‌ها شاید از سفر در زمان برای تغییر گذشته استفاده کنند. برخی از آن‌ها داستان را در جهانی با تاریخ متفاوت با جهان ما تنظیم می‌کنند. بخشی از داستان‌های مهم تاریخ جایگزین این داستان‌ها هستند:

  • داستان «"یوبیل" را بیاورید»[49] نوشته‌ی «وارد مور»[50]، که در جنگ داخلی آمریکا، جنوبی‌ها پیروز می‌شوند.
  • داستان «مردی در قلعه‌ی بلند»[51] نوشته‌ی فیلیپ کی. دیکدر جنگ جهانی دوم کشور آلمان و ژاپن پیروز می‌شوند.
  •  

جایزه‌ی «سایدوایز»[52] برای بهترین آثار این زیرشاخه است. نام این جایزه از داستان «مورای لینستر»[53] در سال 1934 م. با نام «سایدوایز در زمان»[54] گرفته شده است. «هری ترتل‌دو»[55] یکی از سرشناس‌ترین نویسندگان این سبک است. او بیش‌تر «استاد تاریخ جایگزین» نامیده می‌شود.

2.داستان‌های «رستاخیزی»[56]

جنگ هسته‌ای

داستان‌های پایان جهان (رستاخیزی) درباره‌ی پایان تمدن است که انواع گوناگونی دارد: با جنگ («در ساحل»[57])، بیماری همه‌گیر («آخرین انسان»[58])، تأثیر نجومی («برخورد دنیاها»[59])، فاجعه‌ی زیست‌محیطی («باد از هیچ کجا»[60])، خودویران‌گری بشر («اوریکس و کراک»[61])، یا فاجعه‌ی همگانی دیگر. داستان علمی تخیلی رستاخیزی درباره‌ی جهان و یا تمدن‌های پس از فاجعه نیز می‌تواند باشد.

3.داستان‌های «سایبرپانک»[62] [درباره‌ی علوم رایانه‌ای]

فناوری پیشرفته در کنترل شرکت

داستان‌های سایبرپانک [علوم رایانه‌ای]، در نخستین سال‌های دهه‌ی 1980 میلادی آغاز شدند. «بروس بتکس»[63] با کنار هم گذاشتن دو واژه‌ی «سیبرنتیک»[64] [ (فرمان‌شناسی)] و «پانک»[65] [ (قانون‌شکن)]، این واژه را برای داستانی کوتاه در سال 1980 به‌کار بُرد. مردم بسیار زود این واژه را برای توصیف کتاب «عصب‌شناس»[66] نوشته‌ی ویلیام گیبسون به‌کار بردند. نویسندگان سایبرپانک داستان‌های‌شان را در بافت‌های گوناگون می‌توانند قرار دهند. داستان‌ها معمولاً در آینده‌ی نزدیک رخ می‌دهند و بیش‌تر فضای پادآرمان‌شهری (نماد بدبختی) دارند. بیش‌تر این داستان‌ها، جامعه‌هایی با فناوری بسیار پیشرفته هستند و شرکت‌هایی بزرگ جامعه را اداره می‌کنند. یکی دیگر از نخستین رمان‌های سایبرپانک که به نسخه‌ای کلاسیک تبدیل شده، «سقوط برف»[67] نوشته‌ی «نیل استفنسون»[68] است.

4.داستان‌های علمی تخیلی جنگی

داستان‌های علمی تخیلی جنگی، در طول جنگ‌ها رخ می‌دهند. این جنگ‌ها میان کشورهای گوناگون یا گونه‌های مختلف می‌تواند باشد. داستان‌ها را شخصیت‌هایی که سربازند، روایت می‌کنند. آن‌ها دربر دارنده‌ی جزئییاتی درباره‌ی فناوری نظامی، قوانین و تاریخ هستند. برخی داستان‌های علمی تخیلی جنگی مانند درگیری‌های حقیقیِ تاریخی می‌توانند باشند. «جنگاوران اختر ناو»[69] نوشته‌ی «هاین‌لاین»[70] نمونه‌ای از نخستین داستان‌های این سبک است. نمونه‌ای دیگر، رمان‌های «دورسای»[71] نوشته‌ی «گوردون دیکسون»[72] است. داستان «جنگ برای همیشه»[73] نوشته‌ی «جو هالدمن»[74] پاسخی به داستان‌های سبک جنگ جهانی دوم، به نویسندگان پیشین داستان‌های علمی تخیلی جنگی است. هالدمن در جنگ ویتنام، سرباز بود. از نویسندگان مهم علمی تخیلی جنگی به «جان رینگو»[75]، «دیوید دریک»[76]، «دیوید وبر»[77]، «اس. ام. استرلینگ»[78] می‌توان اشاره کرد.

«انتشارات کتابِ بین»[79] به‌دلیل پرورش نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی جنگی، شناخته شده است.

5.ابَرانسان‌ها

داستان‌های ابرانسان‌ها درباره‌ی انسان‌هایی است که توانایی‌های ویژه و غیرمعمول به‌دست می‌آورند. شاید این نیروهای تازه، از طبیعت به‌دست آمده باشند. دو نمونه از این سبک، رمان «"جان" عجیب»[80] نوشته‌ی «الاف استپلدون»[81] و کتاب «فراتر از انسان»[82] نوشته‌ی «تئودور استارگون» [83]هستند. گاهی دانشمندان آگاهانه به انسان‌ها نیرویی ویژه می‌دهند.  نمونه‌ای از آن، رمان «اسلن»[84] نوشته‌ی «اِی. ای. وَن وت»[85] است. رمان «مثبت انسان»[86] نوشته‌ی «فردریک پُل»[87] نمونه‌ی خوب دیگری از این دسته رمان‌ها است. در این کتاب، دانشمندان دولتی، انسانی را به یک «سایبورگ»[88] نیرومند تبدیل می‌کنند (بخشی از آن، انسان و بخشی ماشین).

بیش‌تر این داستان‌ها دو نکته‌ی مهم دارند: یکی حس تنهایی و جدایی که این ابَرانسان‌ها احساس می‌کنند و دیگری واکنش جامعه نسبت به آنان.

6.اُپرای فضایی

جلد رایج مجله‌ی اپرای فضایی

اُپرای فضایی، داستانی علمی تخیلی ماجراجویانه در فضای خارجی یا در سیاره‌ای دور است. کنش‌ها از علم یا شخصیت‌های داستان مهم‌ترند. معمولاً قهرمانی نیرومند و کشمکشی بسیار بزرگ در این داستان‌ها وجود دارد. کنش‌ها معمولاً به مکان‌های مختلفی کشانده می‌شود. «ادوارد ای. (داک) اسمیت»[89] یکی از نخستین نویسندگان اُپرای فضایی است. «فلش گوردون»[90] و «جنگ ستارگان»[91] نیز نمونه‌های شناخته‌شده‌ای هستند.

7.وسترن فضایی

شاید برخی گمان کنند وسترن فضایی گونه‌ای از اُپرای فضایی است. این داستان‌ها از کتاب‌ها و فیلم‌های مربوط به کاوش در غرب آمریکا ایده می‌گیرد، و آن‌ها را در آینده به فضا منتقل می‌کند. این داستان‌ها بیش‌تر در جهان مستعمرات «مرزی» (مستعمره‌هایی که به‌تازگی تغییر شکل یافته و یا مستقر شده‌اند) هستند که به‌جای وضعیت بی‌قانونی و گسترش اقتصادی که در غرب آمریکا غالب بود، عمل می‌کند. داستان‌ «کرم شب‌تاب»[92] و فیلم «آرامش»[93] اثر «جاس وِدون»[94]، پویانماهایی مانند «کابوی بیباپ»[95] و «ستاره‌ی قانون‌شکن»[96] نیز نمونه‌هایی از وسترن فضایی هستند. «هان سولو»[97] از داستان «جنگ ستارگان» شخصیتی مهم از داستان‌های وسترن فضایی است.

8.سفر در زمان

نخستین رمان مهم سفر در زمان، «یانکی در دربار شاه آرتور»[98] نوشته‌ی «مارک تواین»[99] بود. شناخته‌شده‌ترین رمان در این زمینه، رمان ماشین زمان نوشته‌ی اچ. جی. ولز در سال 1895 م. است. در کتاب ولز از دستگاهی استفاده می‌شود که به کاربر آن این توانایی را می‌دهد تا به زمانی خاص سفر کند. مسافر زمان، تواین به سرش ضربه وارد می‌شود. اصطلاح «ماشین زمان» را ولز ابداع کرد. اکنون این نام برای هر وسیله‌ای به‌کار می‌رود که سوارش را به تاریخی بتواند برساند. داستان کوتاه «آوای تندر»[100] نوشته‌ی «ری بردبری»[101] در سال 1952 نمونه‌ای تازه و بسیار شناخته‌شده در این سبک است. داستان‌های سفر در زمان می‌توانند پیچیده باشند. برخی از آن‌ها مشکلات منطقی مانند «پارادوکس پدربزرگ»* دارند. سفر در زمان موضوعی پرطرفدار در میان داستان‌های علمی تخیلی، در کتاب، سینما و تلویزیون است.

زیرشاخه‌های دیگر

  • داستان علمی تخیلی طنز، یکی از زیرشاخه‌هاست که از ویژگی‌های این سبک برای تأثیر طنز بهره می‌برد.

  • داستان‌های علمی تخیلی فمینیستی، پرسش‌هایی را درباره‌ی جامعه مطرح می‌کنند. چگونه جامعه نقش‌های جنسیتی را پدید می‌آورد؟ چگونه بچه‌دار شدن جنسیت را تعریف می‌کند؟ آیا بچه‌دار شدن، قدرت سیاسی و شخصی زن و مرد را تغییر می‌دهد؟ برخی داستان‌های شناخته‌شده‌ی علمی تخیلی، از آرمان‌شهرها برای پاسخ به این پرسش‌ها استفاده می‌کنند. این داستان‌ها در جست‌وجوی جامعه‌ای هستند که در آن تفاوت جنسیتی یا نبود تعادل در قدرت جنسیتی وجود نداشته باشد. همچنین پادآرمان‌شهرها به کاوش در جهان‌هایی می‌توانند بپردازند که نابرابری‌های جنسیتی در آن‌ها شدید‌تر است. این پادآرمان‌شهرها توضیح می‌دهند که کار فمینیستی باید ادامه یابد. (رجوع کنید به «اورسلا کی. ل گوئین مارگارت اتوود»[102]).
  • داستان علمی تخیلی آزادی‌خواهانه از دیدگاه سیاسی نوشته می‌شود. این زیرشاخه، از داستان برای کشف ایده‌های فلسفه‌ی سیاسی آزادی‌خواهانه درباره‌ی دولت و سازمان‌های اجتماعی استفاده می‌کند. نمونه‌ای کلاسیک از داستان‌های علمی تخیلی آزادی‌خواهانه، داستان «ماه معشوقه‌ای خشن است»[103] نوشته‌ی «رابرت هاین‌لاین»[104]است.
  • «موج نو» داستان‌های علمی تخیلی با آزمون‌های فراوان هستند. نویسندگان [چنین داستان‌هایی] راه‌ها و ایده‌های داستانی تازه را آزمایش می‌کنند. شاید این سبک هوشمندانه‌تر به نظر برسد. موج نو بیش‌تر از جنبه‌ی ادبی یا هنری مهم به نظر می‌آید.
  • «استیم پانک» ایده‌ی فناوری آینده در گذشته است. این داستان‌ها معمولاً در سده‌ی نوزدهم میلادی و در دوران ملکه ویکتوریا در انگلستان رخ می‌دهند. داستان‌های استیم پانک تصویرهایی نیرومند از داستان‌های علمی تخیلی یا افسانه‌ها ارائه می‌دهند. در داستان‌های استیم پانک نوآوری‌هایی خیالی مانند آن‌هایی که در کتاب‌های اچ. جی. ولز و ژول ورن یافت می‌شوند، می‌تواند وجود داشته باشد. ترسیم جهانی که مدت‌ها پیش رایانه در آن اختراع شده نیز محبوب است. برای نمونه، از «موتور متفاوت»[105] نوشته‌ی ویلیام گیبسون و «بروس استرلینگ»[106] و مجموعه‌ی «نبوغ دختر»[107] اثر «فیل»[108] و «کاجا فوگلیو»[109] می‌توان نام برد. آغاز این سبک را در برخی نوشته‌های «مایکل مورکاک»[110]، «فیلیپ خوزه فارمر»[111] و «استیو استایلز»[112] می‌توان دید. بازی‌هایی مانند «فضا 1889»[113] و «آینده‌ی فراموش شده‌ی مارکوس رونالد»[114] نیز می‌توانند استیم پانک باشند. نام استیم پانک برگرفته از ماشین‌آلاتی است که در این سبک، از بخار تغذیه می‌شوند.

هواداران و انجمن‌ها

هواداری از داستان‌های علمی تخیلی، «مجموعه‌ای از تفکرات ادبی است». فرهنگی که در آن ایده‌های تازه پدیدار می‌شوند و پیش از این‌ که به‌طور گسترده در جامعه رها شود، پرورش می‌یابد. اعضای این انجمن «هواداران»[115]، در انجمن‌ها، باشگاه‌ها، از راه مجله‌های هوادار آنلاین یا چاپ شده، یا با استفاده از وب‌سایت‌های اینترنتی، فهرست نامه‌های فرستاده شده، و دیگر منابع با یکدیگر در تماس هستند.

هواداری از داستان‎‌های علمی تخیلی در ستون نامه‌ها در «مجله‌ی داستان‌های شگفت‌انگیز» پدیدار شدند. خیلی زود هواداران نوشتن نامه به یکدیگر را آغاز کردند و پس از آن، دیدگاه‌های‌شان را در نشریه‌های غیررسمی که با عنوان نشریه‌ی هواداران شناخته می‌شد، گردآوری کردند. هواداران همچنان که باهم در تماس بودند، می‌خواستند با یکدیگر دیدار داشته باشند و باشگاه‌های محلی را راه‌اندازی کردند. در دهه‌ی 1930 میلادی، نخستین انجمن‌های علمی تخیلی، هواداران مناطق بیش‌تری را گرد هم آوردند. تا دهه‌ها گردهمایی‌ها، باشگاه‌ها و مجله‌های هواداران، اصلی‌ترین فعالیت‌های هواداران بود، تا این که اینترنت، ارتباط میان جمعیت بسیار بیش‌تری از علاقه‌مندان و هواداران را پدید آورد.

جایزه‌ها

دو جایزه‌ی علمی تخیلی بسیار مهم: جایزه‌ی «هوگو»[116] و جایزه‌ی «نبولا»[117] است. جایزه‌ی هوگو هر ساله از سوی انجمن علمی تخیلی جهان در «ورلدکن»[118] اهدا می‌شود. جایزه نبولا از سوی انجمن نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی و افسانه اهدا می‌شود و با رأی انجمن نویسندگان انتخاب می‌شود. جایزه‌ی مهم برای فیلم‌های علمی تخیلی، جایزه‌ی «ساترن»[119] است. این جایزه را هر ساله آکادمی داستان‌های علمی تخیلی، داستان‌های فانتزی و فیلم‌های ترسناک اهدا می‌کند.

جایزه‌های ملی مانند «ارورا»[120] کانادا و جایزه‌ی «آرتور سی. کلارک» انگلستان و جایزه‌های منطقه‌ای مانند جایزه‌ی «ایندیور»[121] که در اریکون به آثاری از شمال غربی اقیانوس آرام اهدا می‌شود، جایزه‌ی ویژه یا جایزه‌های زیرشاخه‌ها مانند جایزه‌ی «چِلسلی»[122] برای هنر با جایزه‌ی «فانتزی جهان»[123] برای داستان‌های فانتزی نیز وجود دارند. مجله‌ها نیز نظرسنجی از خوانندگان برای جایزه‌ی «لوکاس»[124] برگزار می‌کنند.

انجمن‌ها، باشگاه‌ها و سازمان‌ها

انجمن‌ها (که هواداران آن را به‌صورت کوتاه «کُن»[125] می‌گویند)، در شهرهای سراسر جهان برگزار می‌شود و امکان عضویت منطقه‌ای، ملی و یا بین‌المللی را فراهم می‌کند. انجمن‌های ناسودبر، همه‌یزیر شاخه‌های داستان‌های علمی تخیلی را پوشش می‌دهند، در حالی که برخی دیگر روی بخش ویژه‌ای مانند رسانه‌های هواداران، «فیلکینگ»[126]*** و مانند آن تمرکز می‌کنند. بیش‌تر انجمن‌ها را داوطلبان گروه‌های غیرانتفاعی سازماندهی می‌کنند، اما بیش‌تر رویدادهای رسانه‌محور را توسعه‌دهندگان تجاری برگزار می‌کنند. فعالیت‌های این انجمن «برنامه» نامیده می‌شود، که بحث‌های میزگردی، خواندن، نشست‌های امضای آثار، مراسم بالماسکه و رویدادهای دیگر را می‌تواند دربر بگیرد. فعالیت‌هایی که در نشست‌ها رخ می‌دهد، بخشی از برنامه نیستند و معمولاً اتاق فروش آثار، نمایش هنری و تالار مهمان (اتاق نشست) را دربر می‌گیرند.

انجمن‌ها میزبان مراسم اهدای جایزه‌ها نیز می‌توانند باشند. «انجمن‌های جهانی» هر ساله جایزه‌ی هوگو را اهدا می‌کنند. جمعیت‌های علمی تخیلی، در طول سال، پایگاه فعالیت طرفداران داستان‌های علمی تخیلی است. آن‌ها هم با انجمن‌های علمی تخیلی که برپا هستند، می‌توانند همراه شوند یا نشست‌های منظم باشگاهی داشته باشند، یا هر دو این‌ها را هم‌زمان تجربه کنند. بیش‌تر این گروه‌ها در کتابخانه‌ها، مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها، مراکز اجتماعی،کافی‌شاپ‌ها یا رستوران‌ها، یا خانه‌ی هریک از اعضا، گردهم می‌آیند. گروه‌های باسابقه، مانند «انجمن علمی تخیلی نیوانگلند» و «انجمن علمی فانتزی لس‌آنجلس» باشگاه‌هایی برای نشست‌ها و محل نگه‌داری وسایلی که انجمن نیاز دارد و موارد پژوهشی هستند.

«انجمن نویسندگان علمی تخیلی و داستان‌های فانتزی آمریکا»[127] را «دامون نایت»[128] در سال 1965 م.، بیست و چهار سال پس از مقاله‌اش با نام «یا متحد شوید یا...»[129] که به تشکیل فدراسیون ملی طرفداران داستان فانتزی انجامید، به عنوان سازمانی مردم نهاد برای خدمت به جامعه‌ی نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی راه‌اندازی کرد. گروه‌های هواداران از هنگام برپایی، به پشتیبانی از گروه‌های مرتبط مانند هواداران رسانه، انجمن «آناکرونیسم»** خلاق، بازی، «فیلکینگ»[130] و «خُرده فرهنگ فری»[131]**** کمک کرده‌اند.

داستان‌های هواداران

داستان‌های هواداران، داستان‌هایی غیرتجاری هستند که به‌دست کسانی نوشته شده‌ که شیفته‌ی یک داستان یا جهان علمی تخیلی هستند. هواداران، داستان‌هایی را می‌نویسند که در فضای یک کتاب، فیلم یا مجموعه‌ای تلویزیونی ثبت شده، رخ می‌دهد. برخی این داستان‌ها را «افسانه‌ی تقلبی»[132] می‌نامند. گاهی صاحبان حق نشر کتاب، فیلم یا مجموعه‌ی تلویزیونی، به وکیل خود دستور می‌دهند برای هواداران نامه‌ی توقف و انصراف بنویسند.

تصویرهایی برای کودکان

اچ. جی. ولز

ژول ورن

«بیست‌هزار فرسنگ زیر دریا» نوشته‌ی نیوویل و ریو، یکی از نخستین نمونه‌های علمی تخیلی سخت

 

 «پارادوکس پدربزرگ» یا «پارادوکس سازگاری» هنگامی رخ می‌دهد که گذشته به هر طریقی تغییر می‌یابد و این دگرگونی سرآغاز پیدایش تضادی دیگر می‌شود.

در آناکرونیسم (Anachronism ) یا زمان‌پریشی، فرد رویدادها یا شخصیت‌های تاریخی را با نگاه ارزشی امروزی تحلیل می‌کند.

«موسیقی فیلکینگ»، [F1]  جنبشی در موسیقی در میان طرفداران داستان‌های علمی تخیلی و فانتزی است و بر محتوای مربوط به این سبک تأکید می‌کند.

«خرده فرهنگ فری[F2] » یکی از قدیمی‌ترین و بدنام‌ترین خرده فرهنگ‌های اینترنتی است. اعضای این خرده فرهنگ علاقه‌مند به جانوران انسان‌نما هستند. تعریفی که از انسان‌نما می‌شود، داشتن فهم و درکی مانند انسان، حرف زدن به زبان‌های بشری و راه رفتن بر روی دو پا است.

متن انگلیسی این مقاله را در نشانی زیر می‌توانید بخوانید‌:

https://kids.kiddle.co/science_fiction

چند نمونه کتاب علمی تخیلی که می‌توانید از کتاب هدهد تهیه کنید:


[1] David Revoy

[2] Blender Foundation

[3] Tears of Steel

[4] Project Mango

[5] Issac Asimov

[6] Janathan Swift

[7] Guliver’s Travels

[8] Mary Shelley

[9] Frankenstein

[10] Jules Verne

[11] Twenty Thousand Leagues Under the Sea

[12] H. G. Wells

[13] The Time Machine

[14] Robert A. Heinlein

[15] Arthur C. Clarke

[16] Philip K. Dick

[17] Poul Anderson

[18] William Gibson

[19] Star Trek

[20] Doctor Who

[21] Hard SF

[22] Soft SF

[23] Gregory Benford

[24] Geofrey A. Landis

[25] Rudy Rucker

[26] Vernor Vinge

[27] Arthur C. Clarke

[28] Hal Clement

[29] Greg Bear

[30] Stanislav Lem

[31] Lary Niven

[32] Robert J. Sawyer

[33] Stephen Baxter

[34] Alastair Reynolds

[35] Charles Sheffield

[36] Greg Egan

[37] Ursula K. Le Guin

[38] Ray Bradbury

[39] SFWA Grand Master

[40] Strugotsky Brothers

[41] Kir Bolichov

[42] Ivan Yefremov

[43] Nineteen Eighty-Four

[44] George Orwell

[45] Brave New World

[46] Aldous Huxley

[47] Handmaid Tale

[48] Margaret Atwood

[49] Bring the Jubilee

[50] Ward Moore

[51] The Man in the High Castle

[52] Sidewise

[53] Murray Leinster

[54] Sidewise in Time

[55] Harry Turtledove

[56] Apocalyptic

[57] On the Beach

[58] The Last Man

[59] When Worlds Collide

[60] The Wind from Nowhere

[61] Oryx and Crack

[62] cyberpunk

[63] Bruce Bethke

[64] cybernetics

[65] punk

[66] Neuromancer

[67] Snow Crash

[68] Neal Stephen

[69] Starship Troopers

[70] Heinlein

[71] Dorsai

[72] Gordon Dickson

[73] The Forever War

[74] Joe Haldman

[75] John Ringo

[76] David Drake

[77] David Weber

[78] S. M. Stirling

[79] Bean Books

[80] Odd John

[81] Olaf Stapledon

[82] More Than Human

[83] Theodor Sturgeon

[84] Slan

[85] A. E. Van Vogt

[86] Man Plus

[87] Fredrik Pohl

[88] cyborg

[89] Edward E. (doc) Smith

[90] Flash Gordon

[91] Star Wars

[92] Firefly

[93] Serenity

[94] Joss Whedon

[95] Cowboy Bebop

[96] Outlaw Star

[97] Han Solo

[98] Connecticut Yankee in King Arthur’s Court

[99] Mark Twine

[100] A Sound of Thunder

[101] Ray Bradbury

[102] Ursula K. Le Guin, Margaret Atwood

[103] The Moon Is a Harsh Mistress

[104] Robert Heinlein

[105] The Difference Engine

[106] Bruce Sterling

[107] Girl Genius

[108] phil

[109] Kaja Foglio

[110] Michael Moorcock

[111] Philip Jose Farmer

[112] Steve Stiles

[113] Space 1889

[114] Marcus Ronald’s Forgotten Futures

[115] fanac

[116] Hugo

[117] Nebula

[118] Worldcan

[119] Saturn

[120] Aurora

[121] Endeavor

[122] Chelsley

[123] World Fantesy

[124] Lucas

[125] Con

[126] Filking

[127] SFWA

[128] Damon Knight

[129] Unite or Fie

[130] Filking

[131] Furry Fandom

[132] Fan fic

افزودن دیدگاه جدید

Plain text

  • No HTML tags allowed.
  • نشانی‌های وب و پست الکتونیکی به صورت خودکار به پیوند‌ها تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.

افزودن دیدگاه جدید

The comment language code.

Plain text

  • No HTML tags allowed.
  • نشانی‌های وب و پست الکتونیکی به صورت خودکار به پیوند‌ها تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
نوع محتوا
مقاله