چگونه با کودک‌تان از کتاب خواندن لذت ببرید؟

شما به عنوان پدر و مادر یا مربی، نقش بسیار مهمی در علاقه‌مند کردن کودک‌تان به خواندن دارید. تشویق کودکان به دوست داشتن کتاب و احترام به زبان نوشتاری، پایه‌ای استوار برای یادگیری خواندن است.

کودکانی که از شنیدن شعرها و داستان‌ها و بلند خوانی بزرگترها برای خود لذت می‌برند و به گفت و گو درباره  کتاب‌ها عادت می‌کنند، درمدرسه عملکرد بهتری خواهند داشت.

 به باور کارشناسان، بهتر است به کودکان فرصت لذت بردن و سهیم شدن در کتاب‌ها از خردسالی و حتی پیش از یک سالگی داده شود. اما هیچ گاه برای شروع دیر نیست.  

دو تن از اولین کارشناسان مهارت خواندن مرکز زبان برای آموزش دبستانی: میرا برس و سو آلیس، راهکارهای فراوانی در این زمینه ارائه داده‌اند که به چند نمونه از آن‌ها در زیر اشاره می‌شود:

• نوزادان عاشق این هستند که برایشان آواز بخوانیم یا شعرها را برای آن‌ها روخوانی کنیم.
• قرار گرفتن در وضعیتی آرامش بخش برای کتابخوانی با هم، تجربهٔ خوشایندی برای کودک و پدر و مادر خواهد بود. سعی کنید هر روز با هم کتاب بخوانید: پیش از خوابیدن، بعد از ظهر، هنگامی که در مطب پزشک هستید یا در اتوبوس نشسته‌اید.
•  واژگان، کودکان را در خانه، خیابان، روی اتوبوس‌ها و در فروشگاه‌ها محاصره کرده‌اند. آن‌ها به زودی خواهند خواست که از این واژگان سر در بیاورند. شما می‌توانید با اشاره کردن به آن‌ها یک بازی ترتیب بدهید.
• کودکان اطلاعات گوناگونی را در زمینهٔ خواندن، از تلویزیون به دست می‌آورند ممکن است نام برنامه‌های مورد علاقهٔ خود یا نشانهٔ کالاهایی را که می‌شناسند، در برنامه‌های تبلیغاتی تشخیص دهند.
• کودک خود را تشویق کنید کتابی انتخاب کند و برای شما یا با همراهی شما، با صدای بلند بخواند. ممکن است دوست داشته باشد چندین بار آن را بخواند.

چه نکاتی در بلندخوانی بسیار مهم‌اند؟

بلندخوانی یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به یادگیری خواندن و نوشتن کودک‌تان است. هیچ زمانی برای شروع بلند خوانی زود نیست. هنگامی که آن‌ها کتاب را همراه پدر و مادر خود می‌خوانند، ورق زدن کتاب و گفت و گو دربارهٔ داستان و تصویرها را یاد می‌گیرند و پدر و مادرشان را در بخش‌هایی که می‌توانند، همراهی می‌کنند و به این ترتیب کم کم واژگان را تشخیص می‌دهند. همهٔ این‌ها به پرورش اعتماد به نفس و علاقهٔ کودکان به کتابخوانی کمک می‌کند و نقش مهمی در پیشرفت آن‌ها به عنوان خوانندگان موفق دارد.

• بلند خوانی برای کودکان، همچنین به آن‌ها می‌آموزد که داستان‌ها دارای معنا هستند و یاد می‌گیرند که ماجراهای بعدی آن‌ها را پیش بینی کنند. آن‌ها رخدادهای داستان‌ها را به زندگی خودشان پیوند می‌دهند.
• هنگام بلند خوانی، کودکان با ریتم‌ها و لحن‌های گوناگون داستان‌ها آشنا می‌شوند. آن‌ها از شنیدن ریتم‌های قابل پیش بینی شعرهای کودکانه یا صداهای گوناگون در داستان‌ها لذت می‌برند. کودکان  گاهی با زمزمه کردن همراه با شما، یا با به پایان رساندن شعر یا تکرار آنچه گفته‌اید، به شما می‌پیوندند. همچنین داستان گویی به شیوهٔ خود را می‌آموزند. این تجربه‌ها هنگامی که کودکان، خواندن به تنهایی را آغاز می‌کنند، بسیار ارزشمندند.
•  شما با بلند خوانی کتاب‌های مختلف، روزنه‌ای به دنیاهای گوناگون آن‌ها به روی کودکتان می‌گشایید. کودکان تنوع را دوست دارند و از قصه‌های کهن و داستان‌های امروزی، شعرهای قافیه دار کودکانه و شعر و آواز و کتاب‌های اطلاعاتی، به یکسان لذت می‌برند.

چگونه کودک را در درگیر خواندن كنیم؟

• هنگامی که کودکان با کتاب آشنا می‌شوند، داستان‌ها را به خاطر می‌سپارند و در کتابخوانی به ویژه در عبارت‌های تکرارشونده، به شما می‌پیوندند.
• آن‌ها ممکن است از حدس زدن قافیهٔ شعرها یا عبارت پایانی آشنای داستان‌ها  [مانند قصهٔ ما به سر رسید ...] احساس خوشحالی کنند. بنابراین، بهتر است با درنگ در خواندن، به آن‌ها این فرصت را بدهید.
• بعضی از کتاب‌ها کودکان را به پیوستن به ماجراها و مشارکت بیشتر در داستان تشویق می‌کنند. گفت و گو دربارهٔ داستان و تصویرهای کتاب، به لذت و درک بیشترداستان از سوی آن‌ها می‌انجامد.
•   اگر کودکتان هنگام خواندن از شما سؤال می‌کند یا با اشاره به تصویرها و واژه‌ای که می‌شناسد، خواندن شما را قطع می‌کند، نشانهٔ آن است که مورد توجه او قرار گرفته‌اند و می‌خواهد بیشتر دربارهٔ آن‌ها بداند.
• شما می‌توانید با گفت و گو دربارهٔ کتاب و پرسش‌هایی مانند: "برایم  جالب است بدانم چرا این اتفاق افتاد؟" یا "می‌توانی حدس بزنی بعد چه خواهد شد؟" کنجکاوی و توجه بیشتر او را به کتاب برانگیزید.
•  کودکان، بیشتر وقت‌ها تجربه‌هایشان را از کتاب‌هایی که با هم خوانده‌اید، به یاد دارند و یک داستان می‌تواند داستان‌های دیگری را در ذهن آن‌ها بیافریند.
•  گفت و گو با هم دربارهٔ کتاب‌ها یکی از بهترین راه‌ها برای درگیر کردن کودکان با کتاب است و سبب می‌شود احساسی همانند خود خواننده داشته باشند.
•  البته، تصویرهای کتاب نیز به داستان گویی کمک می‌کنند و در برخی  کتاب‌ها به تنهایی بیشتر از واژگان داستان سخن می گویند. بیشترکودکان خردسال برای سخن گفتن به شیوهٔ خود، از تصویرهای کتاب‌های مورد علاقه‌شان کمک می‌گیرند.

•  ممکن است آن‌ها داستان را از بر باشند یا آن را با واژگان خود بیان کنند. این تقلب نیست، بلکه بخشی از شکل گیری مهارت خواندن است. با بزرگ‌تر شدن کودکان، تصویرها در حدس زدن واژگان نا‌آشنا به آن‌ها یاری می‌کنند.
• روش دیگری که کودکان بزرگتر دوست دارند، استفاده از دانش خود دربارهٔ واژگانی که می‌شناسند و یافتن حروف آشنا در کتاب‌هاست. شما می‌توانید با کمک کردن به آن‌ها در پیدا کردن رابطه و الگوی واژگان، به این خواست پاسخ دهید.

بازخوانی

• باز خوانی کتاب‌های مورد علاقهٔ کودکان بسیار مهم است. آن‌ها با کتاب‌هایی که می‌شناسند، به اعتماد به نفس و لذت دست می‌یابند. وقتی کودکان یادگیری خواندن و توجه به واژگان را می‌آموزند، کتاب‌های آشنا به آن‌ها کمک می‌کنند. می‌توانید کودک‌تان را تشویق کنید که با دقت بیشتری به واژگان و حروف کتاب‌های آشنای خود نگاه کند.
• حتی هنگامی که کودکان خواندن را آغاز می‌کنند، شاید بخواهند بارها کتابی را بخوانند یا برایشان خوانده شود. این به معنای در جا زدن نیست. رفتن به سراغ کتاب‌های دیگر، همیشه پیشرفت به شمار نمی‌آید.
• حتی خواننده‌های با تجربه هم از باز خوانی لذت می‌برند. نوارها و سی دی‌های داستان‌های مورد علاقه کودکان امکان دیگری برای شنیدن داستان‌ها برای آن‌ها فراهم می‌آورد و به کودکان در تشخیص و تطبیق واژه‌هایی که می‌شنوند و واژه‌های نوشته شده کمک می‌کنند. با شنیدن چند بارهٔ  یک کتاب، کودکان خردسال، اغلب  داستان را می‌شناسند و آن را با واژه‌های خود بازگو می‌کنند.
• بازخوانی، بازگویی را امکان پذیر می‌سازد و شیوهٔ مناسبی برای یاد گیری است. کودک خود را به بازگویی داستان به کمک تصویرها و جلد کتاب تشویق کنید.

اجرای نمایش از داستان‌ها

• ممکن است کودکان از به نمایش در آوردن داستان‌ها با استفاده از زبان کتاب لذت ببرند. این کار به آن‌ها فرصت می‌دهد آنچه را یاد گرفته‌اند، بیازمایند. هم‌‍چنین می‌آموزند چگونه قصه گویی کنند یا گفت و گویی ترتیب دهند. شما می‌توانید با در اختیار قرار دادن لباس و ابزار خانگی، کودک خود را به این کارها تشویق کنید.
• برخی از داستان‌ها برای اجرای مشترک مناسب‌اند. شما می‌توانید آن‌ها را در خانه یا حتی در حال پیاده روی اجرا کنید. شعرهای کودکانهٔ قدیمی برای اجرا بسیار مناسب‌اند. کودکان همچنین دوست دارند از حیوانات عروسکی در اجرای نمایش استفاده کنند. ممکن است تصویری از داستان بکشند و آن را با واژه‌های خود بیان کنند، یا داستانی نو بیافرینند. همهٔ این فعالیت‌ها، برای نگارش داستان‌های بعدی‌شان بسیار سودمند خواهد بود.

آغاز خواندن و نوشتن

•  بین ۴ تا ۷ سالگی، بسیاری از کودکان کوشش‌هایی را برای خواندن به تنهایی آغاز می‌کنند. آن‌ها این کار را به شکل‌های گوناگون انجام می‌دهند گروهی، در آغاز کار، خود می‌خوانند. گروهی ممکن است بخواهند همان واژه‌های نوشته شده را به کار ببرند و در غیر این صورت کارشان را کامل نخواهند دانست. مهم است که تفاوت‌های فردی در نظر گرفته شوند. کم کم این امکان را برایشان فراهم کنید که هر چقدر می‌توانند و می‌خواهند، بخوانند.
• ممکن است کودکان برای نگاه کردن دقیق‌تر به واژه‌ها نیاز به کمک داشته باشند. گاهی باید آن‌ها را به ادامهٔ خواندن تشویق کرد و اطمینان دادکه از اشتباه در خواندن نگران نباشند. بهتر است اگر کودک نگران به نظرمی رسد یا مایل به ادامهٔ خواندن نیست، خواندن را متوقف کنید. هر گاه کودکتان نتوانست واژه‌ای را بخواند، برای ادامه یافتن داستان، آن را برایش بخوانید.
•  نوشتن، به کودکان در خواندن کمک می‌کند، چون هنگام نوشتن، به ناچار دربارهٔ صدا و شکل واژه‌ها فکر می‌کنند.
• شما می‌توانید کودک خود را از خردسالی تشویق کنید و به او بیاموزید که نام خود را روی کارت تولد، یا زیر نقاشی و پیام‌هایی برای خویشاوندان و دوستانش بنویسد و به این ترتیب در او برای نوشتن انگیزه ایجاد کنید. کودکان از ساختن برچسب و آگهی یا روخوانی داستان‌ها برای شما نیز لذت می‌برند.

همیشه به یاد داشته باشید که كودكان از راه تقلید می‌آموزند. اگر كودک شما ببیند كه شما از خواندن به ویژه خواندن به همراه او لذت می‌برید، این شانس وجود دارد كه او نیز از خواندن لذت ببرد.

 كتاب‌ها را از كجا تهیه کنیم؟ 

كتابخانه ها رایگان هستند وبیشتر آن ها محدوده‌ی سنی ندارند. كتابداران می‌توانند شما را در انتخاب كتاب یاری كنند. 

در پیوند با این مقاله بخوانید:

بلند خوانی کلید موفقیت یادگیری​

هدیه‌ای برای فرزندتان: با صدای بلند برایش کتاب بخوانید!