یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح آموزش و پرورش در ایران توجه به قفسه کتاب کودک در کتابخانه‌ها و کتابفروشی هاست. شاید این سخن به نظر برخی عجیب و غریب و جمله احساسی از یک نویسنده کودک و نوجوان ارزیابی شود، اما مطالعات بین المللی مهمی پشتوانه این سخن است.
درباره آموزش و پرورش دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد، اما تقریباً تمام دیدگاه‌های متفاوت در آموزش و پرورش در یک نقطه مشترک‌اند که یکی از وظایف مهم آموزش و پرورش ابتدایی، آموزش خواندن و نوشتن است. بررسی اسناد و قوانین مربوط به نهاد آموزش و پرورش رسمی در ایران نشان می‌دهد که «تربیت اسلامی» جایگاه بسیار مهمی دارد و بیشتر مدیران این نهاد در دهه‌های اخیر بر این موضوع پای فشرده‌اند.
با این حال پس از گذشت چند دهه، نمی‌دانیم که آیا باید آموزش و پرورش را در دست یافتن به اهداف تربیتی کامیاب ارزیابی کنیم یا ناکام! در حالی که ناکامی آموزش و پرورش در آموزش خواندن و نوشتن به گواه پژوهش‌ها و مطالعات تقریباً روشن است. البته با این توضیح که خواندن فرآیندی است از یک سو برای کسب اطلاعات و استفاده از آن و از سوی دیگر تجربه ادبی. در سواد خواندن علاوه بر دستیابی به استنباط‌های مستقیم از متن، تعبیر و تلفیق ایده‌ها و اطلاعات و همچنین بررسی ویژگی‌های محتوا، زبان و عناصر متنی نیز مدنظر است.
«خواندن» در این معنا، پایه هر نوع آموزشی است. از ۱۲ سال پیش امکان حضور دانش آموزان ایرانی در «آزمون‌های بین المللی سواد خواندن» فراهم شد. این آزمون‌ها نشان داد که دانش آموزان ایرانی از نظر سواد خواندن عملکردی پایین تر از میانگین جهانی دارند، اما نکته جالب تر مطالعات بین المللی همراه این آزمون بود. از این مطالعات می‌توان دریافت که هر نوع آموزشی - حتی آموزش ریاضی و علوم- وابستگی مستقیم به سواد خواندن دارد.
همچنین در این مطالعات که متغیرهای مؤثر در سواد خواندن سنجیده شده‌اند، در چند مورد مشخصاً گرایش کودکان به کتابخوانی و تأثیر کتاب‌های غیردرسی در افزایش سواد خواندن مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه این مطالعات نشان داده است که استفاده کنندگان از کتاب غیردرسی عملکرد بهتری نسبت به دیگران دارند.
یکی از متغیرهای بررسی شده، تعداد کتاب کودک در خانه است. این مطالعات نشان داده است، دانش آموزانی که در خانه‌شان بیش از ۱۰۰ کتاب کودک دارند، عملکرد بهتری نسبت به دیگر دانش آموزان دارند. طبق این گزارش تنها ۲ درصد از دانش آموزان ایرانی در خانه بیش از ۱۰۰ کتاب دارند، در حالی که میانگین بین المللی ۱۴ درصد و کشور نیوزیلند ۳۶ درصد است. جالب اینکه دانش آموزانی که هر روز یا تقریباً هر روز در خارج از مدرسه، داستان یا رمان می‌خوانند نسبت به دانش آموزانی که هیچ وقت یا تقریباً هیچ وقت داستان یا رمان نمی‌خوانند، عملکرد بهتری دارند. و جالب تر از این، دانش آموزانی که برای سرگرمی بیرون از خانه هر روز یا تقریباً هر روز کتاب می‌خوانند، نسبت به دانش آموزانی که؟ بار یا کمتر در ماه کتاب می‌خوانند، بالاتر است.
همین گزارش مطالعه نشان می‌دهد دانش آموزانی که والدینشان نیز در خانه کتاب می‌خوانند، عملکرد بهتری دارند.
اگر بخواهیم از آنچه بیان شد، نتیجه یی ساده بگیریم، می‌توانیم بگوییم «خواندن کتاب‌های غیردرسی» یکی از مؤثرترین شیوه‌های افزایش سوادخواندن است و چون سواد خواندن مستقیماً در آموزش علوم مؤثر است، می‌توان نتیجه گرفت خواندن رمان و داستان و شعر به موفقیت در کسب دانش در رشته‌های علوم و ریاضی نیز کمک می‌کند.
بنابراین به جای اینکه برای بهبود آموزش متوسل به اصلاح در آموزش و پرورش رسمی بشویم که با موانع ساختاری بسیاری رو به رو است، می‌توانیم خودمان اصلاح آموزش و پرورش را از خانه‌های مان شروع کنیم. کم دردسر ترین و آسان‌ترین راه اصلاح آموزش و پرورش، افزایش کتاب کودکان در خانه و خواندن آن کتاب‌ها توسط کودکان است.
افزودن دیدگاه جدید