روز جهانی کتاب کودک و هفته کتاب کودک خجسته باد!

دوم آوریل روز جهانی کتاب کودک که همزمان با سالروز تولد هانس کریستین اندرسن، نویسنده نامدار دانمارکی است، در سراسر جهان گرامی داشته می شود.

  در ایران، با توجه به این كه روز دوم آوریل برابر با سیزدهم نوروز است، از سال ۱۳۴۹ این روز در ۱۴ فروردین برگزار می شود و از همان روز تا یک هفته به عنوان هفته کتاب کودک شناخته شده است.

در این مدت همه نهادها و سازمان‌هایی كه دست‌اندر كار تهیه كتاب و توسعه كتابخوانی در ایران هستند برنامه‌های ویژه ای در این زمینه تنظیم و اجرا می‌كنند. امسال کتابک برای هر چه باشکوه برگزار کردن این هفته فراخوانی را منتشر کرده است.

روز ۱۴ فروردین امسال سایت بی بی سی فارسی به این مناسبت مقاله ای را منتشر کرده است. در این مقاله ضمن معرفی این روز، کتابک را از زبان دست اندرکاران این سایت معرفی کرده است. در زیر بخشی از این مطلب را می خوانید: ‌

هدف از برگزاری "روز جهانی کتاب کودک" برقراری پیوند میان کودکان سراسر جهان با پدیده‌ی کتابخوانی و مطالعه است. در سطح جهان میان کشورهای گوناگون در حوزه خواندن و دسترسی به مواد خواندنی نابرابری جدی وجود دارد.

در کشورهای پیشرفته هر کودک در خانه و محله و مدرسه به دهها کتابخانه و کتابفروشی دسترسی دارد که مواد خواندنی را برای ذوق و سلیقه او فراهم می‌کنند. اما در جوامع درحال توسعه، حتی در لایه‌های پیشرفته و شهرنشین، خواندن امری فرعی و تجملی است، و عادت به مطالعه جا نیفتاده است.

بسیاری از کودکان اگر خوشبخت باشند و به مدرسه بروند، در بیشتر موارد غیر از مواد محدود درسی، چیزی برای خواندن ندارند.

در ایران "مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان" به تازگی پایگاهی اینترنتی به نام "کتابک" راه‌اندازی کرده است. سایت کتابک می‌کوشد با تکیه بر امکانات و پیشرفت‌های تازه، مطالعه را در متن جامعه به ویژه در میان گروه‌های کم سال رواج دهد. پایگاه اینترنتی کتابک به همت چند نهاد تربیتی پا گرفته و هدف آن از سویی گسترش فرهنگ مطالعه و از سوی دیگر فراهم آوردن مواد خواندنی مناسب برای کودکان فارسی‌زبان است سایت قصد دارد مواد خواندی مناسب را در اختیار مادران و پدران، آموزگارانع مربیان و کتابداران قرار دهد. زهره قایینی، سرپرست "موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان" و عضو "شورای کتاب کودک ایران" درباره برنامه‌ سایت اینترنتی کتابک می‌گوید:

"هدف اصلی ما تشویق به خواندن است به ویژه در میان رده‌های سنی پایین جامعه. به نظر ما برای پیشرفت هر جامعه‌ای، درک درست و عمیق از کارکردها و مفهوم آموزش و پرورش ضرورت اساسی دارد. متاسفانه در جامعه‌هایی مانند ایران، سامانه‌ی ‌آموزش و پرورش در یک دوره دوازده ساله محفوظاتی که ما به آن سواد غیرکاربردی می گوییم به کودکان و نوجوانان می آموزد و در پایان این دوره آن ها را به بازار کار یا سطوح عالی‌تر تحصیلی روانه می‌کند. سواد غیرکاربردی یعنی اطلاع از همه چیز، به جز هنر زندگی کردن."

به نظر خانم قایینی بسیاری از نابسامانی‌های زندگی، در اصل به سست بودن پایه‌های آموزشی بر می‌گردد: "ما همه باید از کودکی احترام به هنجارهای زندگی مدنی را یاد بگیریم: رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، درست زندگی کردن در یک مجتمع آپارتمانی،‌ خلاق بودن در تولید و هزاران عرصه‌ی بزرگ و کوچک دیگر را می‌توان با مطالعه رشد داد. با خواندن حس مسئولیت در کودک بالا می‌رود و او نسبت به روابط خود با دیگران آگاه می‌شود".

محمد هادی محمدی ـ از بنیادگذاران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ـ، عقیده دارد: "کتابک راه اندازی شده تا به خانواده‌ها، کتابخانه‌ها، آموزشگاه‌ها و همه کسانی که دوست دارند کودکان را با کتاب و کتابخوانی آشنا کنند،‌ یا کودکان را بهتر بشناسند، ‌خدمات عرضه کند. پشتوانه این کار نزدیک به نیم سده تجربه در "شورای کتاب کودک"، نزدیک به پانزده سال تجربه در "موسسه ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و نهادهای دیگر است. هدف کتابک شناخت و به کارگیری دنیای مجازی برای ترویج خواندن است." گسترش شبکه‌های ارتباطی امکانات بی‌سابقه‌ای برای آموزش و پرورش عرضه کرده است.

زهره قایینی هدف سایت کتابک را استفاده کامل از اینترنت برای گسترش مطالعه در میان کودکان می‌داند و توضیح می‌دهد: "هدف ما آن است که از خانواده‌ها بخواهیم به اینترنت تنها به عنوان افزاری برای فرستادن ایمیل یا سرگرمی استفاده نکنند. بلکه از اینترنت برای دسترسی به منابع اطلاعاتی درباره کتاب کودک، ‌ویژگی‌های آن و همچنین شناخت خود کودک نیز سود ببرند."

به گفته خانم قایینی: "کتابک بر آن است که با به وجود آوردن شبکه‌ای اجتماعی از ترویج‌گران، ‌کتابداران، نویسندگان، ‌تصویرگران و همه دست اندرکاران فرهنگ و ادبیات کودکان، برای آنها این امکان را فراهم سازد تا تجربه‌های خود را با دیگران قسمت کنند و از این راه به رشد معنوی کودکان در ایران و کشورهای حوزه ی تمدنی ما یاری دهند." پایگاه "كتابك" به امر پژوهش نیز توجه دارد، و این گونه خدمات را توسط "بانک اطلاعات فرهنگ و ادبيات کودکان ايران" عرضه می‌کند. این سایت يکى از پايگاه‌هاى "مرکز اطلاع‌رسانى فرهنگ و ادبيات کودکان ايران" (ایرانک) است. بانك اطلاعاتی یادشده، آگاهی‌های متنوعی را در حوزه‌های گوناگون فرهنگ کودکان عرضه می‌كند.

زهره قایینی و محمدهادی محمدی که در سال‌های گذشته مجموعه ی ده جلدی "تاریخ ادبیات کودکان ایران" را منتشر کردند، سایت کتابک را گامی بنیادین در قوام فرهنگی جامعه می‌دانند: "نه تنها در داخل ایران، بلکه ایرانیان خارج نیز باید به اهمیت و نقش این سایت پی ببرند و کمک کنند که این پایگاه هر چه گسترده‌تر شناخته شود. به علاوه همه کسانی که به این پایگاه مراجعه می‌کنند چه در داخل و چه در خارج از ایران، باید بدانند که می‌توانند در پیشبرد هدف‌های کتابک مؤثر باشند." کوشندگان سایت کتابک امیدوار هستند که با راه‌اندازی این گونه پایگاه‌ها عده بیشتری از فعالان فرهنگ و ادب به عرصه ادبیات کودک توجه کنند: "کسانی که به دنبال ساخت مدرسه و کتابخانه بوده‌اند متوجه می‌شوند که در فضای مجازی هم می‌توان به هزاران مدرسه و کتابخانه خدمات فرهنگی ارائه داد...