ترویج سوادآموزی در جنوب شرقی آسیا

 کامبوج یک کشور پادشاهی است که در جنوب شرقی آسیا واقع شده و نزدیک به پانزده میلیون نفر جمعیت دارد. این کشور در طول تاریخ دچار ناملایمات و فجایع بسیاری شده است. نزدیک به یک قرن است که تلاش کرده از سلطه فرانسه بیرون بیاید و استقلال پیدا کند. موسسه سیپار در چنین شرایطی به کمک کودکان کامبوج آمده تا لذت خواندن را کشف کنند.

کامبوج پس از ناملایمات و سختی های بسیار و جنگ موفق شد در سال ۱۹۵۳ استقلال خود را به دست آورد. پس از پایان جنگ ویتنام در سال ۱۹۷۵، با خشکسالی روبرو شد و همین موجب شد بسیاری از صنعت کشاورزی این کشور نابود شود و در پی آن سراسر کشور دچار قحطی شد.

 رژیم خمر سرخ  به سرعت به قدرت رسید و سعی کرد بر پایه حکومت کمونیستی چین که تحت فرمان مائو زدونگ  بود کامبوج را دوباره بسازد. کارگران را به زور به مناطق روستایی فرستاد و پیشرفت های پزشکی غربی را نادیده گرفت. برآورد می شود یک تا سه میلیون نفر در کامبوج در رژیم خمر سرخ مائویستی به دلیل اعدام، گرسنگی و یا بیماری مردند. پس از آن، کامبوج از سوی ویتنام اشغال شد، و تا سال ۱۹۹۳ دیگر استقلال نیافت. 

با در نظر گرفتن این که کامبوج دوره استعماری سخت و دشواری را پشت سر گذاشته است، جای تعجبی نیست که این کشور برای پیشرفت سواد و دسترسی به منابع مناسب مطالعاتی تلاش می کند. بر اساس همین نیاز، موسسه ی خصوصی سیپار  (موسسه پیشگام برای کمک به بازسازی کشور) در سراسر کامبوج کتاب برای کودکان فراهم کرده و برنامه های ترویج کتابخوانی برای آن ها ترتیب می دهد. 

سی سال است که سیپار از طریق برنامه های کتابخانه ای و ترویج خواندن در کامبوج برای رشد سواد می کوشد. سازمانی که مرکزش در ورسای  فرانسه است و در سال ۱۹۸۲ تأسیس شده تا به پناهجویان جنوب شرقی‌ آسیا در کامبوج کمک کند و از آن زمان برای کودکان و سوادآموزان کامبوجی در سراسر کشور کتابخانه های مدرسه و مراکز خواندن عمومی ایجاد کرده و چند کتاب کودک به زبان خمر، زبان رسمی کامبوج نیز منتشر کرده است.

 در مدت بازسازی و احیای کامبوج در سال ۱۹۹۱، سیپار با اهمیت دادن به سواد و تشویق کودکان و نوجوانان برای درک دنیای پیرامون شان از طریق ادبیات موجب پیشرفت های آموزشی شد. طرح از سوی یک گروه سی نفری اهل کامبوج اجرا می شود و با این باور راسخ کار می کند که کلید آینده ی موفق، هم برای کودکان و هم برای ملت، سوادآموزی است. گام اصلی برای مبارزه با فقر و بیسوادی، آموزش همگانی است و سیپار به سوادآموزی و لذت خواندن در نظام آموزشی کامبوج ارج می نهد.

سیپار چهار برنامه اصلی را دنبال می کند: برنامه ی کتابخانه های مدارس، خواندن برای هر برنامه، پیشرفت خدمات آموزشی همگانی، انتشار کتاب به زبان خمر. سیپار با تلاش های گروه برنامه ی کتابخانه ی مدارس، و همکاری با وزارت آموزش و پرورش، جوانان و ورزش کامبوج موفق شده است در بیست و چهار استان ۲۳۰ کتابخانه در مدارس ابتدایی ایجاد کند. 

این کتابخانه ها مکانی آرام و ساکت برای تقویت مهارت های سوادآموزی و ایجاد علاقه به خواندن هستند. آن ها محیطی برای کودکان ایجاد می کنند تا احساس آرامش کنند و تشویق شوند تا در ادبیات و متون ادبی کاوش کنند. سیپار تلاش کرده است تا خواندن را به یک تجربه ی هیجان انگیز و  خوشایند در زندگی کودکان تبدیل کند. چون بسیاری از کودکان در مدارس کامبوج به متون درسی و مواد خواندنی زیاد دسترسی ندارند، این کتابخانه ها نقش مهمی در پیشرفت ادبی دوران کودکی دارند و این فرصت را در اختیار کودکان قرار می دهند که  تجربه های یادگیری را در خارج از مدرسه هم گسترش دهند. 

در حالی که کتابخانه های مدارس به طور گسترده در آموزش کودکان مفیدند، این تاثیر مثبت تنها به دانش آموزان مدرسه ها محدود نمی شود. کتابخانه ها موجب اشتغال ثابت ۲۰۰۰ نفر به عنوان کتابداران آموزش دیده و همین طور موجب ایجاد علاقه به حرفه ی کتابداری شده است. برنامه های کتابخانه ای سیپار به ۱۲۰ هزار معلم مدرسه، آموزش کتابداری و اطلاع رسانی داده است و همین طور در رابطه با ایجاد ارتباط با خوانندگان کودک و ترویج لذت کتابخوانی آموزش های گسترده ای به کتابداران آینده می دهد. سیپار با ترویج و تشویق آموزش و فراهم کردن فرصت های شغلی پایدار، به مبارزه با بیسوادی در میان کودکان می رود و از بروز فقر در آینده ی کشور جلوگیری می کند.

خواندن برای هر برنامه؟،  برنامه ای است که در سال ۲۰۰۰ با همکاری اجتماع محلی کامبوج ایجاد شد. این برنامه می کوشد تا به کودکان فقیری رسیدگی کند که به هیچ گونه فرصت آموزشی دسترسی ندارند. برنامه در ده انجمن محلی مجزا فعالیت می کند، و مناطق فقیر پنوم پن  را مورد توجه قرار می دهد. این برنامه با هشت کتابخانه ی سیار  در ۱۰۰ انجمن محلی و حومه، ۲۹ مرکز آموزش برای همه، ۱۰ مرکز خواندن در بیمارستان های کودکان و ۴ کتابخانه در زندان اجرا می شود. 

اما باز هم بسیاری از کودکان در کامبوج آموزش نمی بینند یا به کتاب دسترسی کمی دارند یا اصلا دسترسی ندارند و طرح خواندن برای هر برنامه تلاش می کند تا برای کودکان فرصت های سوادآموزی و مکان های امن و آرامی برای خواندن فراهم کند. مراکز آموزش برای همه متشکل از اعضای انجمن هستند که با کودکان ارتباط برقرار می کنند و توانایی های ادبی  آنها را تقویت می کنند. 

اعضای شورا با موتور به مناطق دورافتاده می روند تا کتاب ها و دیگر منابع خواندنی را به دست کودکان برسانند، فعالیت های ادبی انجام دهند و ابزار آموزشی در اختیار کودکانی قرار دهند که در غیر این صورت از داشتن آن ها محرومند.

 کتابخانه های سیار با کتابداران راننده که پشت کامیون های بزرگی رانندگی می کنند به حومه پنوم پن کتاب می آورند و کتاب های گزیده ای را به مناطقی که جمعیت های بیشتری دارند، اهدا می کنند. سیپار همیشه در تلاش است با استفاده از طرح خواندن برای هر برنامه در میان کودکان در هر جایگاه اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی حضور داشته باشد. آن ها تلاش می کنند سوادآموزی را در اولویت فعالیت های اجتماعی قرار دهند و دسترسی به مواد خواندنی و کتاب برای یادگیری را همگانی کنند.

سیپار به تازگی اجرای برنامه ای را آغاز کرده تا خدمات آموزشی همگانی ایجاد کند که از جمله ی آن حمایت و گسترش تعدادی مرکز آموزش برای همه است که در قالب بخشی از طرح خواندن برای هر برنامه اجرا شده است. طرح خدمات آموزشی همگانی که در سال ۲۰۱۱ ایجاد شد امیدوار است بتواند اعضای انجمن همگانی را در طراحی و اجرای برنامه های پیشرفت آموزشی یاری رساند. 

این برنامه همچنین تصمیم دارد خدمات آموزشی غیررسمی را در میان کودکان و بزرگسالان محروم گسترش دهد و نیز موجب تقویت و تنوع بخشیدن به خدماتی شود که در مناطق محروم وجود دارند.  موفقیت و تجربه ی ناب  سی ای اف ای (مراکز آموزش برای همه) در ده اجتماع پویا اجرا شد و سیپار را تشویق کرد تا منابع بیشتری را برای اعضای انجمن فراهم آورد تا بتوانند به مناطق محروم در کامبوج یاری برسانند.

یکی دیگر از اهداف سیپار انتشار کتاب هایی به زبان خمر است تا با استفاده از زبان رسمی کامبوج سوادآموزی را ترویج دهد. دلیل این کار این است که تاکنون برای خردسالان کتاب هایی به زبان خمر وجود نداشته است. 

این بخش از سیپار مخاطبان جوان کامبوج را مورد توجه قرار می دهد و نیز نبود کتاب به زبان خمر برای آن ها را. انتشار کتاب های سیپار در سال ۲۰۰۰ شروع شد و کتاب ها به زبان خمر منتشر شد و تک تک افراد برای کار در قسمت های گوناگون بخش انتشارات آموزش دیدند. بخش انتشارات و چاپ کامبوج از اجرای نخست طرح توسعه نیافته بود، و بخش اهدای کتاب به کودکان در آن وجود نداشت. با توجه به این خلا، سیپار وارد عمل شد و در حال حاضر نزدیک به ۸۰ عنوان کتاب چاپ کرده است که در مجموع بیش از یک میلیون نسخه است. 

فرایند تولید کتاب، موجب افزایش کارمندان زبده و آموزش دیده در بخش چاپ شده و برای تولید این کتاب ها ۵۰ جلسه ی آموزشی برای طراحان گرافیک، نویسندگان و تصویرگران و غیره برگزار شده است. این جلسه ها از سوی اعضای سیپار، و نیز داوطلبانی از بیرون، از جمله شرکت کنندگان مراکز انتشاراتی دیگر و نیز متخصصان تربیت معلم از وزارت آموزش و پرورش در کامبوج رهبری می شود.

 امروزه، این موسسه چند مجموعه کتاب برای خوانندگان سه ساله تا بزرگسال منتشر کرده است و این تنوع گسترده ی کتاب ها موجب جذب مخاطبان گسترده و سوادآموزی در میان کودکان و میان سالان کامبوج شده است. بعضی از این مجموعه کتاب ها عبارتند از «نخستین داستان های من» که برای گروه سنی چهار سال و بالاتر است  و  با قرار دادن تصاویر تمام رنگ در کنار متن ها به آن ها دنیای قشنگ ادبیات را می چشاند. مجموعه ی بعدی «دوست دارم بدانم» و «دوست دارم درباره ی زندگیه..» برای مخاطبان بزرگسال است، و شامل اطلاعاتی است که موضوع های مختلف را برای یادگیری دربرمی گیرد، از جمله ی آن تاریخ،‌ نجوم،‌ بهداشت و علم و نیز زندگینامه ی بزرگان تاریخ است. 

با انتشار این مجموعه ها و چاپ کتاب به زبان خمر، این برنامه ثابت کرده که روش موفقی برای ترویج سوادآموزی میان شهروندان کامبوجی است. مجموعه ی «دوست دارم بدانم» زندگینامه ی افراد مشهوری مانند پادشاه مارتین لوتر، ماری کوری، آن فرانک و ماهتما گاندی است. این کتاب ها به رویداد های مهم زندگی این افراد پرداخته و از تصاویر رنگی استفاده کرده اند تا خواننده بتواند با موضوع ارتباط برقرار کند. 

کتاب هایی درباره ی فرهنگ،‌ جغرافی، و تاریخ کامبوج هم در این مجموعه وجود دارند تا هویت فرهنگی خوانندگان جوان را تقویت کنند. شناخت جنبه های آشنای زندگی روزانه ی کودکان در کامبوج  به نویسندگان کمک می کند تا کتاب هایی تهیه کنند که خوانندگان آن ها به بهترین شکل با ادبیات ارتباط برقرار کنند و انگیزه خواندن در آن ها از مراحل اولیه رشد تقویت شود. همزمان، آن ها می کوشند تا کتاب ها سبب ترقی و درک فرهنگ و ملت پیرامون شان شود. سیپار با ایجاد حس قوی هویت فرهنگی در کودکان کامبوج موجب پیشرفت و ترقی آموزشی، اقتصادی و عمرانی کامبوج استقلال یافته شده  و با فقر مبارزه می کند و برای ساختن آینده ی ملت تلاش می کند.

سیپار بیش از ۲۰ سال است که با بی سوادی مبارزه می کند و با برنامه های گوناگون خود موجب شده تا ادبیات به طور گسترده در کامبوج در دسترس همگان قرار بگیرد. در حالی که از نظر تاریخی این امکان فراهم نبوده است. برنامه ی کتابخانه مدرسه ی سیپار ایجاد شد تا خلاقیت و کنجکاوی دانش آموزان را در محیطی امن تقویت کند، در حالی که در برنامه ی خواندن برای هر برنامه تلاش  می شود تا به شهروندان خارج از نظام مدرسه هم رسیدگی شود. 

موفقیت های سیپار برای رشد و پیشرفت ملت ها از طریق برنامه های آموزشی از سوی مجامع بین المللی نادیده گرفته نشده و جایزه ترویج خواندن آساهی از سوی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) در سال ۲۰۱۲ به آن ها اهدا شد. این جایزه به برنامه هایی اهدامی شود که تلاش همیشگی و ماندگاری برای ترویج خواندن در میان کودکان و نوجوانان انجام می دهند.