کارگاه های کمک‌های اولیه به کودکان در بحران برگزار شد

موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان مهرماه ١٣٩٤ مجموعه کارگاه‌های دو روزه کمک‌های اولیه به کودکان در بحران را در تهران و اصفهان برگزار کرد.

هدف این کارگاه‌ها که از سوی زهرا قایینی روان‌درمانگر و زبانشناس برگزار شد، نخست بالا بردن حساسیت اجتماعی و تشویق همه شهروندان، به کمک‌رسانی به کودکان و نوجوانان در وضعیت بحرانی بود به گونه‌ای که آن‌ها برای زندگی در وضعیت عادی توانمند شوند یا در وضعیت‌های دیگر مانند رخدادهای فاجعه بار طبیعی و اجتماعی، دردها و رنج‌های‌شان کاهش یابد.

در این کارگاه‌های دوروزه که در پنج نوبت در تاریخ‌های ١٤و ١٥ مهر در دفتر بنیاد کودک در تهران، ١٨ و ١٩ مهرماه در محل انجمن حمایت از کودکان کار مولوی، ٢١ و ٢٢ مهرماه و ٢٥ و ٢٦ مهرماه در سالن اجتماعات انجمن حقوق کودک و ٢٨ و ٢٩ مهرماه در دفتر انجمن دوستداران ادبیات کودکان و نوجوانان اصفهان برگزار شد، بیش از ١٠٠ نفر از مددکاران، آموزگاران، روان‌شناسان، مربیان کودکان کار و خیابان و علاقه‌مندان به حوزه کودک، در زمینه مراقبت و کمک به کودکان و نوجوانان در شرایط بحرانی آموزش دیدند.

هر کدام از این کارگاه‌های دو روزه دربرگیرنده بخش‌های تئوری و عملی بود. در روز نخست هر کارگاه که به بخش‌ تئوری اختصاص داشت، تعریفی از تروما یا بحران و تفاوت آن با شرایط دشوار ارائه شد. توضیح وضعیت تروما، فاکتورهای موثر در ایجاد تروما و شدت آن، شیوه عملکرد مغز و دستگاه عصبی در یک تروما، جداشدن خاطره تروما و خاطره حسی تروما در مغز، واکنش‌های کودک، محرک‌های بازگشت عوارض تروما یا تریگرها، وضعیت پساتروما یا بحران‌های دائمی و عوارض آن، عوارض ترومازدگی به تفکیک گروه‌های سنی، عوارض روانی تروما، راه‌حل‌ها و شیوه‌های برخورد با ترومازدگی و روش‌های روان‌درمانی برای مقابله با آن از موضوعات تئوریکی بودند که در روز اول آموزش داده شد.

در روز دوم، ابتدا قایینی، به معرفی و بررسی چند مورد مشخص از کودکان بحران‌زده‌ای که با آن‌ها کار کرده بود، پرداخت و با توضیح علایم، واکنش‌ها، ریشه‌ها و… شیوه تشخیص و برخورد با هر مورد را برای شرکت‌کنندگان روشن کرد. سپس شرکت‌کنندگان با تکیه بر آموخته‌های روز نخست، به شکل گروهی به بررسی موارد مشخصی از وضعیت کودکان در بحران‌ که خود تجربه کرده بودند، پرداختند. در این کارگاه ضمن تاکید بر ضرورت ارجاع کودکان و نوجوان بحران‌زده به روان‌شناسان برای درمان تخصصی تروما، به کمک‌های اولیه‌ای اشاره شد که مددکاران اجتماعی، آموزگاران و یا هر فرد دیگری که در کنار کودکان در بحران قرار می‌گیرد، می توانند انجام دهند. در این بخش از کارگاه پس از مطالعه و معرفی هر مورد در زمان‌بندی‌های تعیین شده، شرکت‌کنندگان به شکل گروهی و با پرهیز از پند و نصیحت، به بیان نظرها، احساس‌ها و فرضیه‌های خود پرداختند تا از این راه به درک و شناخت جامع‌تری از علل و روش‌های کمک‌رسانی به کودک در بحران دست یابند.

در این کارگاه‌ها شرکت‌کنندگان دریافتند، اجتماع از رسانه‌ها گرفته تا مدارس چگونه مى‌توانند خود ایجاد‌کننده بحران باشند و در محیط زیست کودکان: خانواده، مهد کودک، مدرسه و غیره همواره می‌تواند مشکلاتی رخ دهد که کودکان را به اشکال گوناگون با بحران رو به رو کند. در این کارگاه‌ها تاکید شد که کمک‌های اولیه به کودکان در بحران، گونه‌ای پیشگیری برای ایجاد مشکلات عمیق‌تر روانی برای کودکان است و از آن جا که همواره پیشگیرى مهم‌تر از معالجه است، نقش والدین، مددکاران، مربیان و آموزگاران در انجام کمک‌های اولیه به کودکان در بحران تا چه حد می‌تواند مهم باشد و از آن جا که کودکان بحران‌زده بر محیط زندگی خود نیز تاثیر می‌گذارند این کمک‌ها نه تنها به خود کودک بحران‌زده بلکه به همه کودکان در محیط یاری می‌رساند. همچنین برای شرکت‌کنندگان روشن شد که در رویارویی با کودکان در بحران باید مرزها و محدودیت‌های خود را بشناسند تا بهتر بتوانند از شدت درد و رنج این کودکان بکاهند.

برگزاری این کارگاه‌ها در راستای برگزاری کارگاه‌های آموزشی با من بخوان جهت توانمندسازی مربیان و آموزگارانی بوده است که پیوسته با کودکان در بحران سر و کار دارند. موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان امیدوار است که در کنار سهیم شدن ادبیات باکیفیت با کودکان که خود نقش مهمی در سامان‌یابی روحی کودکان در بحران دارد، با برگزاری چنین کارگاه‌های تخصصی، توان مربیان را در برخورد با کودکان بحران‌زده و در شرایط دشوار بالا ببرد.

زهرا قایینی دانش‌آموخته دوره های تخصصی روانشناسی و روانکاوی خانواده از دانشگاه گیسن آلمان و مرکز تخصصی زوریخ (سویس) و همچنین دانش آموخته رشته‌های زبانشناسی و ادبیات آلمانی و روانشناسی از دانشگاه فرانکفورت است. قایینی در سال ١٩٨٩ موسسه روابط بین فرهنگ‌ها با نام اختصاری Cico را در فرانکفورت بنیان نهاد و تا سال ٢٠٠٤ مدیریت این نهاد را بر عهده داشت. در سال های ١٩٩٤ تا ٢٠٠٦ در سمت استادیاری در دانشگاه‌های فرانکفورت، ماربورگ و ماینز تدریس کرده است. پس از سال ها کار در بیمارستان های آلمان در زمینه روابط بین فرهنگ ها، در سال ١٩٩٧ بر پایه تجربیات به دست آمده کتاب «بیمار در غربت» را منتشر کرد. در حال حاضر در مرکز مشاوره جوانان شهر افنباخ آلمان به کودکان و نوجوانان در شرایط بحران یاری می‌رساند و هم زمان در یک مطب خصوصی به روانکاوی خانواده و روان‌درمانی گروهی نیز می‌‎پردازد.