نوشتن از مهم‌ترین شیوه‌های بیان احساس، اندیشه و خواسته‌های آدمی است. این مهارت باید از کودکی و هم‌زمان با یادگیریِ مهارت خواندن به کودکان آموزش داده شود. نوشتن منجر به تقویت قوه‌ی تخیل، خیال‌ورزی و رویاسازی می‌شود. در روزگاری که خبرهای تلخ و ناگوار از همه‌سو آدمی را احاطه کرده است اهمیت خیال‌ورزیِ خلاقانه دوچندان می‌شود، چرا که با رویاسازی می‌توان از واقعیت‌های تلخ زندگی فاصله گرفت، به دنیایی دیگر سفر کرد و با توان‌افزایی بیش‌تری به زندگی واقعی بازگشت.
امروزه کم نیستند دانش‌آموختگانی که باوجود داشتن بالاترین مدارک علمی از بهترین دانشگاه‌های کشور، برای بیان خواسته‌های‌شان از نوشتن یک متن ساده ناتوان‌اند. نیاز انسان امروزی کسب مهارت‌های اساسی زندگی، و نه انباشتن انبوهی از داده‌های چه‌بسا بی‌فایده، است و نوشتن یکی از این مهارت‌هاست.
تقویت مهارت نوشتن از اولویت‌های برنامه‌ی با من بخوان و از جمله فعالیت‌هایی است که آموزش‌گران، کتاب‌داران و تسهیل‌گران در نشست‌های بلندخوانی انجام می‌دهند. برای تقویت مهارت نوشتن شیوه‌های زیر را می‌توان به کار گرفت:
1. کتاب‌خوانی: کتاب‌خوان‌ها بهتر می‌نویسند! خواندن متون پاکیزه و ادبی به صورت ناخودآگاه از ما نویسنده‌های بهتری می‌سازد. خواندن فعالیتی است که با گسترش دایره‌ی واژگانی و ثبت گزاره‌های درست در ذهن خواننده، سبب تقویت مهارت نوشتن می‌شود. برای تشویق کودکان به خواندن، بهتر است ابتدا بر خواندن "به قصد لذت بردن" متمرکز شویم و از کتاب‌هایی با موضوع‌های جذاب، طنز، داستان‌های ماجراجویانه و ... آغاز کنیم. می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که همه با هم کتاب بخوانند و درباره‌ی شخصیت داستان و کارهای او با یکدیگر گفت‌وگو کنند. این شیوه سبب می‌شود که کودکان برای خواندنِ کتاب‌های بیشتر تشویق شوند و از خواندن کتاب و گفت‌وگو با هم لذت ببرند، به مرور کتاب را برای لذت و سرگرمی انتخاب کنند و درنهایت خواندن برای آنان به یک عادت دائمی تبدیل شود.
2. تمرین نوشتن: سعدی بزرگ‌وار می‌گوید: غافل مشو از تلقین و تکرار؛ اگر بپذیریم که هر مهارتی از راه تمرین و تکرار حاصل می‌شود مهارت نوشتن هم از این اصل مستثنی نخواهد بود و باید از زمانی که کودک نوشتن را یاد می‌گیرد به شیوه‌های گوناگون انگیزه‌ی نوشتن را در او تقویت کرد.
الف ـ برای این کار می‌توانیم از کتاب‌هایی استفاده کنیم که ایده‌هایی برای نوشتن دارند. این کتاب‌ها را کودکان می‌توانند بخوانند و شیوه‌های ان را به کار گیرند ولی برای دستیابی به نتیجه‌ی بهتر کتابدار، آموزگار، والدین و ... می‌توانند کتاب را بخوانند و گام‌به‌گام تمرین‌های کتاب را انجام دهند.
کتاب‌های خودت داستانت را بنویس، ای جی و دوستانش و کتاب کوچک برای داستان نویسی برای به‌کارگیری این شیوه معرفی می‌شوند.
ب ـ کتاب‌هایی با پایان باز را برای کودکان بلندخوانی کنید و از آنها بخواهید برای داستان یک پایان بنویسند. هرچند این شیوه را می‌توان برای همه‌ی کتاب‌هایی که که بلندخوانی می‌کنید به کار گرفت: تا نیمه‌ی داستان را بلندخوانی کنید و از کودکان بخواهید که آن را ادامه دهند و داستان خود را بنویسند. یا پس از پایان بلندخوانی، از کودکان بپرسید اگر به‌جای نویسنده بودند چه پایانی را انتخاب می‌کردند و پایان‌بندی خود را بنویسند و در جمع بخوانند. مجموعه داستان‌های بی‌پایان و کتاب جادوگر بیکار برای این تمرین مناسب‌اند.
ج ـ کتاب‌های تصویری بدون کلام ابزار مهمی هستند برای افزایش سواد دیداری و تقویت مهارت‌های شنیدن، گفت‌وگوکردن و تمرکزداشتن.گاه ارزش یک کتاب تصویری بدون کلامِ باکیفیت و تاثیرگذاری آن از به‌کارگیری هزاران واژه بیشتر است. تصویرخوانی این‌گونه کتاب‌ها به کودکان مجال می‌دهد که برداشت خود را از تصویرها داشته باشند و بنا بر درک شخصی خود از کتاب لذت ببرند. کتاب‌های تصویری بدون کلام و یا دارای کلامِ کوتاه گزینه‌های مناسبی برای تمرین نوشتن‌اند. می‌توان کتاب را در اختیار کودک گذاشت و از او خواست که داستان کتاب را بنویسد. کودکان می‌توانند داستان خود را در جمع بخوانند و درباره‌ی برداشت‌های گوناگون و داستان‌های خود گفت‌وگو کنند. وجود یک تصویر با متن‌های متفاوت فضایی جذاب و هیجان‌انگیز را خلق خواهد کرد.
د ـ کتاب‌هایی با موضوع نوشتن: توجه و تمرکز بر روی موضوعِ نوشتن نیز یکی از شیوه‌های تقویت مهارت نوشتن است. در پایان این نوشتار فهرستی از این‌گونه کتاب‌ها پیشنهاد شده است.
هـ ـ نوشتن به مثابه یک شیوه‌ی درمان. نوشتن را می‌توان به‌عنوان شیوه‌ای برای درمان آسیب‌های روحی‌روانی به کاربرد. نوشتن کمک می‌کند که کودک و نوجوان با برون‌ریزی و بیان احساس‌ها و عواطف درونی خود زخم‌های ،ترومای، درون‌اش را درمان کند. کتاب‌های وحشی و آقای هنشاو عزیز نمونه‌های از این‌گونه کتاب‌ها هستند.
یادآوری: برای آشنایی با تکنیک‌های موثر در نوشتن مجموعه کارگاه‌های نویسندگیِ نوید سیدعلی‌اکبر، با عنوان درس‌هایی درباره نوشتن برای کودکان، در سایت کتابک، به نشانی زیر، دردسترس است:
- درس یکم: ترس از کاغذ سفید
- درس دوم: یادداشت روزانه، متنی شبیه به تنهایی‌مان
- درس سوم: چشم‌های کورِ عادت‌کرده
- درس چهارم: از این گوش بشنو و از آن گوش در نکن!
- درس پنجم: تیک‌تاکِ فرساینده‌ی عقربه‌های ساعت
- درس ششم: زندانِ کاغذهای مچاله (دور ریختن)
- درس هفتم: تا پخته شود، خامی! درباره‌ی اهمیّت مطالعه‌ی تاریخ ادبیات کودکان
- درس هشتم: به خبری که هم‌اکنون به دستم رسید، توجه فرمایید!
- درس نهم: باغچه‌ی تکرارناپذیر داستان‌‌ها
- درس دهم: کیمیاگر کلمات و تصاویر
- درس یازدهم: خانه‌ای با دیوارهای آب‌نباتی
- درس دوازدهم: خرسی که سرزمینش را دزدیدند
[1]. چشایر؛ سیمون، مترجم حبیب یوسف‌زاده، تهران: طلایی، ۱۲۸ صفحه، چاپ نخست ۱۳۹۵.
[2]. گوتمن؛ دن، مترجم مونا قائمی، تهران: گام، ۱۲۸ صفحه، چاپ نخست ۱۳۹۶.
[3]. عموزاده‌خلیلی؛ فریدون، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۴۴ صفحه، چاپ نخست ۱۳۹۱.
[4]. «مجموعه داستان‌های بی‌پایان» با چهار عنوان: «آژانس روبی برای مرغ‌های محترم»، «به دمم نگاه نکن!»، «به فرمان من واق واق واق» و «مهمان‌های ناخوانده» نوشته احمد اکبرپور، تصویرگر مهناز سلیمان‌نژاد، تهران: فاطمی، کتاب طوطی، چاپ نخست 1398.
[5]. روداری؛ جانی، مترجم مهناز صدری، تصویرگر مهسا منصوری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۸۸ صفحه، چاپ نخست ۱۳۸۹.
[6]. استرید؛ شرل، مترجم میعاد بانکی، تهران: ستاک، 447 صفحه، چاپ نخست 1397.
[7]. کلییری؛ بورلی، مترجم پروین علی‌پور، تصویرگر پل، او زلینسکی، تهران: سروش، ۱۱۲ صفحه، چاپ نخست ۱۳۷۰.
افزودن دیدگاه جدید