«[قطعه ذیل که یک پرده نمایش با موسیقی است چون برای کودکان تنظیم شده در ترجمه آن مخصوصاً از استعمال کلماتیکه دور از ذهن خردسالان است خودداری شده است].» این جملهها توضیحی است که مترجم ناشناس آن، در آغاز سند بهجا مانده از نخستین ترجمهی نمایشنامه تک پردهای برای کودکان به زبان فارسی، به نام «در عالم موسیقی»[1] نوشتهی «[آن ماری] مانژو»[2] آورده است. این نخستین نمایشنامهی ترجمه شده برای کودکان فارسی زبان است که در شمارهی یک و دو «مجله موسیقی»، و در آغاز سال 1318 خورشیدی چاپ و منتشر شده.
امیر ارسلان از مشهورترین قصههای عامیانه به زبان فارسی است. سالها پیش، این داستان را میرزا محمدعلی نقیبالممالک، قصهگوی ناصرالدینشاه قاجار برای وی میگفت و در این هنگام فخرالدوله، دختر ناصرالدینشاه پشت در نیمهباز اتاق خواجهسرایان مینشست و ماجراها را بادقت مکتوب میکرد و برای آنها نقاشی میکشید. در حقیقت داستان امیر ارسلان اینگونه برجا مانده است.
نمایشنامهی «امیر ارسلان نامدار» در واقع بازآفرینی این قصهی معروف به زبان امروز و با حال و هوایی مناسب و قابل لمس برای مخاطب نوجوان امروزی است.
امیر ارسلان شاهزادهای است دلیر و جوانمرد که شیفتهی دختر پادشاهی به نام فرخ لقا میشود و در جستوجوی او به دیار فرنگ میشتابد. شاه فرنگ دو وزیر ماهر در رمل و اسطرلاب به نام شمس وزیر و قمر وزیر دارد که شمس با امیر ارسلان موافق و قمر با او مخالف است. بر اثر شرارتهای قمر وزیر، فرخ لقا به دست دیوان و عفریتها گرفتار میشود و امیرارسلان راهی نجات او از سرزمین جادو میگردد و... امیر ارسلان نامدار بعد از سختیها و جنگ و ستیز فراوان به مراد دل خویش میرسد...
شخصیتهای نمایشنامه اینها هستند: امیر ارسلان، فرخ لقا، صفیرک، پطروس شاه، قمر وزیر، شمس وزیر، اژدهای سرخ، اژدهای آبی، دیو سیاه سنگباران، فولاد زره دیو، سربازان.
«هملت» پسر هشت ساله ی پادشاه دانمارک از توطئه به قتل رساندن پدرش توسط عمویش کلادیوس و مشاور او پولونیوس آگاه می شود. هملت و افلیا دوست هملت تصمیم می گیرند پرده از این توطئه هولناک بردارند. و پادشاه را با خبر سازند. آن ها به کمک عروسک های خود این توطئه را به نمایش می گذارند ,و پدرـ پادشاه دانمارک دستور قتل برادر خود کلادیوس ومشاورش پولونیوس را می دهد ولی هملت و افلیا مانع قتل آن دو می شوند.
نبود نمایشنامههای همخوان با «مقدورات و محدودیتهای امکاناتی، مقرراتی و وقتیِ آموزشگاهها»، و ناآشنایی بیشتر مربیان، دبیران و دانشآموزان علاقهمند با چگونگی تولید تئاتر، دو انگیزه مهم برای حسن دولتآبادی بوده است تا او را به تدوین مجموعهی ده جلدی «نمایشنامههای آسان برای اجرا در کلاس درس و صحنه تئاتر» وادار سازد.
هفتاد سال از چاپ نخستین نمایشنامه ی کودک و نوجوان ترجمه شده به فارسی می گذرد. این نمایشنامه را علینقی وزیری از «اپرای هنزل و گرتل» نوشته همپردینک به فارسی برگرداند، آن را بومی سازی کرد و با نام «سروش و نیلا» در دفتر دوم کتاب «خواندنی های کودکان افسانه هاست»، در سال ۱۳۱۸ چاپ و منتشر کرد.