سنگ، کاغذ، قیچی

از قرار معلوم، بازی با دست، از زمانی که انسان هست، وجود دارد. پیدایش دقیق بازی "سنگ، کاغذ، قیچی"، به بازی‌های با دست در چین مربوط می شود و اگرچه اسناد اولیه‌ی بسیار اندکی برای آن‌ها وجود دارد، حدوداً به دو هزار سال پیش برمی گردد.

گفته می‌شود که ردپای آن‌ها در آغاز قرن هفدهم آشکارتر می‌شود. بعضی از این بازی‌ها در ژاپن پیشینه دارند و منابع معتبری از آن‌ها در متون بازمانده دیده می شوند. یکی از این بازی‌ها به طور عجیبی از ژاپن آغاز و از آن‌جا در سراسر جهان منتشر می‌شود و آن بازی سنگ، کاغذ، قیچی است.همان‌طور که گفته شد، در ابتدا تعداد بی‌شماری از بازی‌های با دست وجود داشت که با حرکت‌های دست انجام می شد و گاهی آهنگ‌ها و سرودهای گوناگونی هم با آن حرکت‌ها خوانده می‌شد. به انواع بسیاری از بازی‌های با دست که با سه حرکت دست انجام می‌شد، "سانسوکومی کِن"[1] می‌گفتند.

یک نمونه از این بازی‌ها "ماشی کِن"[2] ژاپنی است که به جای سنگ، کاغذ و قیچی حالت‌هایی از دست را به کار می‌برد که نشانگر قورباغه، حلزون و ماراند. شکلی از دست با انگشت شست نشانه‌ی قورباغه است که حلزون را شکست می‌دهد. حلزون با انگشت کوچک دست نشان داده می‌شود و مار را شکست می‌دهد. انگشت سبابه، نشانه‌ی مار است و قورباغه را شکست می‌دهد.

بیش‌تر بخوانید: بازی‌های ساده در خانه، سایه بازی با دست‌ها

اگر تعجب کردید از این‌که چگونه در بازی ژاپنی، مار از حلزون شکست می‌خورد، این فرضیه وجود دارد: زمانی که ژاپنی ها بازی چینی ها را پذیرفتند موردی را که در چینی نوعی هزارپای سمی بود اشتباه متوجه شدند و به همین دلیل در بازی ژاپنی حلزون را به‌جای آن گذاشتند. از اجداد مستقیم بازی سنگ، کاغذ، قیچی در ژاپن، جان کِن[3] و مربوط به قرن هفدهم است و با سه حالت دست، که با آن آشناییم، انجام می شود. این بازی حدود قرن نوزدهم و به‌ویژه در بین کودکان محبوبیت پیدا کرد. 

به طور مثال، یکی  از منابع اولیه ی بازی خارج از کشور ژاپن، در سال 1927 با نام چی فو می[4] در فرانسه است، دیگری در سال 1924 و با نام ژو[5] است و نیز به موردی از بازی درویراست  1993 دایرة المعارف تصویری کمپتون[6] اشاره شده که در ژاپن انجام می شده است. سپس، نویسنده قوانین و روش بازی را هم برشمرده است.

چرا به این بازی در سراسر جهان توجه شده است درحالی‌که بازی های دیگر چنین نیستند؟ به نظر می رسد علت، سادگی زیاد بازی باشد و این‌که روش تصادفی مؤثری برای رفع کشمکش و تصمیم‌گیری بین دو نفر است.

بازی سنگ، کاغذ، قیچی، چنان در جهان شناخته شده است که امروزه در مسابقه‌های جهانی ورزشی نیز شرکت داده می‌شود. به‌طورمثال، در سال 2002 برادران واکر[7] مجموعه‌ی جهانی "آر.پی.اس" (مخفف سنگ، کاغذ، قیچی)[8] را تشکیل دادند و قوانین رسمی برای مسابقه ی بین المللی نوشتند. آن ها از سال 2003 تا 2009 هر ساله «مسابقات قهرمانی سنگ، کاغذ، قیچی» را در تورنتو برگزار کردند که در شبکه‌ی ورزشی فاکس نیز پخش شد.

روش بازی

به مسأله‌ای فکر کنید که می خواهید رفع شود. مثلاً شاید می خواهید بدانید آخرین تکه ی پیتزا را چه کسی بردارد یا نفر اول در صف سرسره‌ی آبی چه کسی باشد. در بیشتر مواقع، این بازی برای تصمیم‌گیری و انتخاب یا رفع مخالفت‌ها انجام می‌شود. هر دو بازی‌کن برای برنده‌شدن، شانس مساوی دارند؛ بازی تصادفی، اما منصفانه است.

در مقابل فرد دیگر بایستید. برای این بازی دو نفر لازم است. در فاصله‌ی چند قدمی یک‌دیگر بایستید. یک دست مستقیم در جلو قرار می‌گیرد و دست دیگر برای نشان دادن حرکتی که در بازی نشان می‌دهید، استفاده می‌شود. این بازی به طور طبیعی دو نفره است، اما با سه نفر هم می‌توان بازی کرد.

شمارش معکوس برای بازی را شروع کنید. روی نشانه‌ای که برای تطبیق شکل‌ها با حریف‌تان استفاده می‌کنید، توافق داشته باشید. در بیشتر بازی‌ها، بازی‌کنان با عدد "سه" حرکت دست را انجام می‌دهند (گاهی شمارش با کلمات مربوط به بازی انجام می‌شود). می‌توانید این‌طور بشمارید: «سنگ، کاغذ، قیچی، شلیک!» با گفتن کلمه‌ی "شلیک"، بازی‌کنان حرکت انتخابی خود را رو می‌کنند.

• هنگام شمارش، دست بسته‌ی خود را به کف دست دیگرتان بزنید. این کار موجب می‌شود شما و حریف‌تان هماهنگ باشید.
• مطمئن شوید که در زمان‌بندی بازی با هم موافق‌اید.

حرکت مربوط به یکی از سه شیء را نشان بدهید. در بازی شما و حریف‌تان یکی از سه شکل، سنگ، کاغذ یا قیچی را نشان می‌دهید. سپس، طبق حرکت‌ها برنده را نام می‌برید.

• بازی‌کنان باید هم‌زمان حرکت را نشان بدهند. اگر یکی از بازی‌کنان تأخیر داشته باشد، نتیجه پذیرفتنی نیست و باید بازی را دوباره شروع کنید.
• هربار همان حرکت را نشان ندهید. برای فریب حریف‌تان آن را تغییر دهید.

برنده را مشخص کنید. پس از حرکت‌هایی که هر دو نفر نشان دادید، ببینید برنده چه کسی است. در هر حرکت یکی برنده و دیگری بازنده است. به طور مثال، سنگ قیچی را لِه می‌کند، اما با کاغذ پوشیده می‌شود. کاغذ سنگ را می‌پوشاند، اما با قیچی بریده می‌شود و قیچی با سنگ لِه می‌شود، اما کاغذ را می‌برد. بازی‌کنی که حرکت قوی‌تری را نشان بدهد، برنده است.

• اگر هر دو بازی‌کن حرکت یک‌سانی داشته باشند، امتیازهای مساوی می‌گیرند. در این شرایط بازی ادامه می‌یابد تا برنده مشخص شود.
• بازنده‌ی بازی فرصت دارد درخواست کند که بازی سه دور ادامه یابد. بهترین نتیجه 2 از 3 است، که موجب می‌شود فرد شانس بیشتری برای بالا آمدن داشته باشد.

انتخاب حرکت

حرکت سنگ. بعد از ادای واژه‌ی شلیک هر دو نفر به‌سادگی، دست‌تان را مشت کنید. سنگ از قیچی می‌برد، اما از کاغذ می‌بازد.

• هنگامی‌که می‌خواهید حرکت انتخاب کنید، این نکته را به یاد داشته باشید که افراد بیشتر تمایل دارند سنگ را نشان بدهند، به‌ویژه اگر در این بازی کم تجربه باشند.
• سعی کنید با توجه به روش بازی حریف‌تان، حرکت بعدی را پیش‌بینی کنید.

حرکت کاغذ. برای این حرکت کف دست‌تان را باز کنید (انگشتان کشیده باشند). کاغذ از سنگ می‌برد، اما در مقابل قیچی می‌بازد.

• اگر تصمیم نگرفته‌اید، کاغذ حرکت خوبی است؛ زیرا احتمال بیشتری وجود دارد که حریف‌تان سنگ را نشان بدهد تا قیچی.

حرکت قیچی. برای این حرکت با دو انگشت شکل قیچی باز را نشان دهید. قیچی بر کاغذ غالب است، اما از سنگ می‌بازد.

• تغییر حالت سنگ به قیچی موجب می‌شود به حریفی که کاغذ آورده است، غالب شوید.

تاریخچه‌ی فرهنگی بازی

یکی از قدیمی‌ترین بازی‌ها برای تصمیم‌گیری است. بیشترین حضور بازی در آسیا بوده و این در حالی‌ست که این بازی تا قرن بیستم به ایالات متحده نرسیده بود. بازی سنگ، کاغذ، قیچی در فرهنگ‌های گوناگون با نام‌های مختلف وجود داشته است؛ مثلاً در اندونزی «گوش خیزک، انسان، فیل»[11] نام دارد. گوش خیزک با بالا رفتن از خرطوم و خوردن مغز فیل پیروز می‌شود. فیل بر انسان غالب است و انسان گوش خیزک را از بین می‌برد.

تفسیر هرچه باشد این بازی فراگیر است و کاربرد سودمندی در ارتباط با روان‌شناسی پایه‌ای دارد. افراد فکر می‌کنند که نتیجه‌ها تصادفی و بنابراین منصفانه‌اند و این بازی راهی برای تصمیم‌های جزئی است. باوجود ساختار ساده‌ی بازی، راهبردهایی وجود دارد که از جذابیت بازی می کاهد، اما تناسبی برای مسابقه‌ی جهانی ایجاد می‌کند. درحالی‌که بهترین شانس برای برنده شدن نشان دادن حرکتی کاملاً تصادفی است، انسان‌ها معمولاً رفتار تصادفی خوبی ندارند. بازی‌کنان آموزش‌یافته، که نگاه روان‌شناسی به بازی دارند، می‌توانند با استفاده از این واقعیت و عوامل مؤثر دیگر، شانس برنده‌شدن خود را افزایش دهند. از نظر رقابت‌کنندگانِ این بازی، آن‌ها بخشی از یک شوخی بزرگ‌اند، اما به‌طور‌کلی، شرکت در این بازی، جدا از سرگرمی، ورزشی سازمان‌یافته است.

شاید بازیکنان این بازی‌ دوره‌ی کودکی، که به خرده فرهنگ تبدیل شده است بازی را جدی نگیرند اما این موجب کاهش جذابیت بازی‌ها نمی‌شود. چه کسی دلش نمی‌خواهد قهرمان چیزی در دنیا باشد حتی اگر آن مورد ناچیز باشد؟ مثل این است که به دوران کودکی بازگردیم!

روز جهانی بازی سنگ، کاغذ، قیچی 

طی سالیان افراد فنونی برای برنده شدن در این بازی به دست آورده‌اند. بعضی از افراد که دور اول را می‌بازند، از حرکتی که حریف‌شان به کار برده و آن ها را شکست داده است، استفاده می کنند. بعضی دیگر برای برنده شدن از علم آمار استفاده می کنند. آن‌ها از هر حرکت در یک سوم مواقع استفاده می‌کنند. در زیر آمار دقیق استفاده از هر حرکت آمده است:

سنگ- 35.4 درصد

کاغذ- 35 درصد

قیچی- 29.6 درصد

بعضی از حرکت‌ها با قالب‌های فرهنگی ارتباط دارد. به طور مثال، افراد پرخاشگر یا عصبانی بیشتر سنگ می‌آورند. اگر حریف‌تان فرد پرخاشگری است، با آوردن کاغذ، شانس بیشتری برای برنده‌شدن دارید. زنان، بیشتر، به آوردن قیچی تمایل دارند و مردان بیشتر سنگ می‌آورند.

در روزِ جهانی سنگ، کاغذ، قیچی، افراد از سراسر جهان به این بازی دعوت می‌شوند. اگر با فردی اختلاف دارید، از این بازی برای رفع آن کمک بگیرید. فقط یادتان باشد که سنگ، قیچی را می‌زند، قیچی، کاغذ را می‌برد و کاغذ، سنگ را می‌پوشاند. در سال 2014  انجمنی در اوتاوا، انتاریو[13] تشکیل و در آن روزی به نام "روز جهانی سنگ، کاغذ، قیچی" نام‌گذاری شد. هدف از تشکیل این روز، ترغیب افراد بیشتری بود تا از طریق این بازی سرگرم شوند و در فرایند تصمیم‌گیری شرکت کنند. روز جهانی سنگ، کاغذ، قیچی، فرصتی است برای جشن گرفتن؛ جشنی که همه ی افراد بدون توجه به زبان، جنسیت یا سن، شانس برنده شدن در بازی آن را دارند.