یک نمونه ی کارگاهی آموزش خلاق

لازم می دانم یادآوری کنم که حاصل یک کارگاه خلاق پیش از همه تولید فکر و ایجاد شادی است.

کارگاهی که شرح آن در زیر می آید، اگرچه در یک مجموعه ی آزاد در گروه پیش دبستانی برگزار شده است، نمونه های بسیاری از این کارگاه ها را با برنامه های خلاق و مخاطب محور می توان در مراکز رسمی آموزش و پرورش در مقاطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان و حتی دوره های تربیت مربی دانشگاه اجرا کرد.

شرح کارگاه:

در این کارگاه حدود ۲۰ کودک از گروه سنی ۶ تا ۷ سال حضور دارند.

آشکار است که این کودکان هم مانند بزرگترها دارای سلیقه های گوناگون و نگاه های متفاوت نسبت به شرایط و رخدادهای اطراف هستند. آیا می توان آن ها را به یک کار یکدست و یا یک موضوع مشخص واداشت؟

بهترین کار به نظر من این است که در یک حلقه کنار بچه بنشینیم، روی زمینی یا صندلی فرق نمی کند، فقط مهم این است که آن ها ما را ببینند و ما بتوانیم نگاهمان را روی همه ی آن ها بچرخانیم و با قرار گرفتن روی محیط یک دایره با هم مرتبط باشیم.

بعد از آن ها سوال کنیم: امروز سر راه آمدن به کلاس چه دیدید؟ فقط در یک جمله مهمترین آنرا بگویید.

کودکان هر یک رویدادی واقعی یا تخیلی خود را بیان می کنند. مهم نیست که کدام یک از این ها که گفته می شود واقعیت یا خیال است. مهم این است که همه ی کودکان در گفت و گوی جمع شرکت کنند. بعد از این گفتگو، بچه ها نظر می دهند که مهمترین مسئله ای که امروز در جمع شنیدند چه بوده است. آن موضوع برای کار آن روز انتخاب می شود.

بخش اول کار که شرکت در یک گفت و گوی گروهی است انجام شده و انتخاب صورت گرفته است، حالا چطور آن را ادامه دهیم؟ گاه ممکن است مشاهده ی یکی از بچه ها تلخ و ناراحت کننده باشد. به عنوان مثال یک روز کودکی کلاغی مرده و یخ زده دیده بود و بسیار نگران و غمگین بود، این حالت او جمع را (تحت تاثیر) قرار داد و بچه ها دیگر به چیزی غیر از این ماجرا فکر نکردند. 

آن روز ما کلاس را با موضوع کلاغ ادام دادیم و این اتفاق را تبدیل کردیم به یک کارگاه قصه و تصویر، در مورد زندگی کلاغ ها و نوع ارتباط آن ها با یکدیگر، خوراک و ارتباطشان با انسان ها و این که آن ها در برف چقدر شاد هستندصحبت کردیم. البته همه ی این تعریف ها و صحبت ها به عهده ی خود کودکان بود. و بعنوان ناظر و یکی از افراد جمع گاهی نظرات خودم را می گفتم و حرف های آن ها را هم یادداشت می کردم، چون نوشتن نمی دانستند. سپس بچه ها در گروه های 5 نفره، هر کدام بخشی از کار را برای ارائه ی عملی تعریف هایشان به عهده گرفتند و فضای زندگی کلاغها را ساختند. چند کلاغ کاغذی هم که درست کرده بودند، نقش کلاغ های قصه را بازی کردند. قصه این طور تعریف شد که کلاغ مرده، مادر بزرگ کلاغ ها بوده که سال های زیادی عمر کرده بود و یک روز که همه به مدرسه و سرکار رفته بودند، او مرده بود. این خیلی غیر عادی نبود، چون مادر بزرگ کلاغه خیلی پیر بود. بعد هم که کلاغ ها از سرکار و مدرسه آمدند، او را بردند و دفن کردند. بعد عکس او را روی تاقچه گذاشتند و کارهایی را انجام دادند که او را خوشحال می کرد. بچه ها تصاویر بسیار جذابی از کلاغ ها کشیده و بحث تلخ مرگ و تنهایی تبدیل به یک برنامه ی شاد گروهی با یک نتیجه گیری کاملاً واقع بینانه نسبت به مرگ شد. به علاوه، بچه ها در گروه اطلاعات زیادی درباره ی زندگی کلاغ ها به دست آوردند. اگر در همان هنگام ورود به کلاس از بچه ها می خواستید تصویری از کلاغ بکشند، هرگز تصاویری به این زیبایی نداشتید. از طرفی احتمالاً تعداد زیادی از بچه ها می گفتند که کلاغ کشیدن بلد نیستند ولی با این اتفاقی که رخ داد، همه کلاغ کشیدند و هر کس کلاغ خودش را کشید و آن را بسیار دوست داشت.

این روند امکانات بسیاری را برای سهولت کار در اختیار شما می گذارد، از طرفی:

۱- کودکان به حضور در کلاس و کار در کنار یکدیگر علاقه مند می شوند.

۲- پژوهش به شیوه ای بسیار ساده اتفاق می افتد و کودکان با استفاده از بارش فکری یکدیگر با روشی بسیار آسان با پژوهش آشنا می شوند و با آن انس می گیرند.

۳- اعتماد به نفس کودکان برای حرف زدن در جمع بالا می رود.

۴- احترام به حقوق دیگران و گوش کردن به حرف افراد جمع را یاد می گیرند.

۵- توانایی ها یا عدم توانایی هایی کودک از سوی آموزشگر شناخته می شود و گوشه گیری و یا انزوای او در جمع از بین می رود.

۶- اساسی ترین اهداف آموزش خلاق یعنی درک مفهوم مطالب تحقق می یابد.

۷- شادی، سادگی، آزادی، کنجکاوی، امنیت، اندیشه سازی و خلاقیت که از اساسی ترین مسائل آموزش خلاق هستند در این کارگاه در کنار هم قرار می گیرند.

برای اجرای این کارگاه 2 ساعت وقت لازم است:

۱۵ دقیقه برای بحث اول کلاس و حرف های بچه ها درباره ی آنچه دیده اند

۱۵ دقیقه برای انتخاب موضوع و ساخت قصه

۱۵ دقیقه ی پایانی کلاس برای مرتب کردن کارگاه به کمک بچه ها

بقیه ی زمان برای اجرای کار با تکنیکهای گوناگون.

مواد لازم برای این کارگاه، پاستل، مداد شمعی یا گواش، کاغذ، مقوای رنگی، چسب و مواد مختلف مثل خرده پارچه، دکمه، کاغذ رنگی های ریز بیشتر چیزهایی هستند که در کلاس کودکان دیده می شود این وسایل که از لوازم دور ریز بهداشتی خانه ها تهیه می شوند، بسیار کم هزینه اند.

این برنامه را می توان با شیوه های مختلف و خلاقانه در کلاس های مختلف اجرا کرد.