آیا کتابخانه شما کودک پسند و دوست داشتنی است؟

 چگونه می‌توان توجه دانش آموزان را به کتابخانه جلب نمود و دیدگاه آن‌ها را درباره کتابخانه ـ که به نظر ایشان محیطی کهنه و منسوخ و خسته کننده است ـ تغییرداد؟   چگونه می‌توان این محیط را برای آن‌ها دلپذیر و دوست داشتنی نمود؟

مقدمه

تاکنون در تاریخ کودکان، چنین رقابت شدیدی در جلب توجه کودکان وجود نداشته است. کودکان در عین حال که در ورزش، بازی و دیگر فعالیت‌های پس از مدرسه فعال هستند، به بازی‌ها و سرگرمی‌های الکترونیکی بسیاری از طریق تلویزیون خانه (و ماشین!) و حتی وسایلی همچون zbox , wiitm، پلی استیشن، بازی‌های کامپیوتری، تلفن‌های شخصی و خانگی، Ipod‌ها، دسترسی دارند. ارسال پیام‌های شخصی و متنی، وبلاگ‌ها، سایت‌های چت و سایت‌های اشتراکی ویدیویی، مفاهیم مورد نظر آن‌ها را مورد علاقه، شخصی، مرتبط و وابسته به شخص می‌نماید. چگونه می‌توان توجه دانش آموزان را به کتابخانه جلب نمود و دیدگاه آن‌ها را از کتابخانه که محیطی کهنه و منسوخ و خسته کننده است، تغییرداد؟ چگونه می‌توان این محیط را برای آن‌ها دلپذیر و دوست داشتنی نمود؟

این کار را می‌توان با الهام از زندگی الکترونیکی کودکان نجام داد. بازی‌های کتابخانه‌ای فراهم کنید. دانش آموزان را تشویق به چت کردن (گفت‌و‌گو) کنید. به کمک وسایل شنیداری و دیداری تدریس کنید و کتاب‌ها را شخصی و قابل پذیرش کنید. به همه الگوهای یادگیری توجه کنید. از تفاوت‌های میان سلیقه دختران و پسران در خواندن، آگاه باشید تلاش کنید در خواندن و توانایی نوشتن کلمات رقابت رو به پیشرفتی  فراهم گردد. زیرا اگر فردی قادر به خواندن نباشد، فعالیت‌هایی همچون ایجاد متن، وبلاگ نویسی و ایجاد صفحات کمکی چه سودی دارد؟

البته اینجانب (نویسنده) از این موضوع که تام بودجه کتابخانه به وسایل و لوازمات الکترونیکی اختصاص یابد جانبداری و دفاع نمی‌کنم، بلکه طرفدار این مطلب هستم که بهترین شیوه استفاده از ابزارهای الکترونیکی را در کتابخانه خود فراهم آورید. این ابزارهای سنگین و پیچیده همراه و انرژی و شوق شما هستند. این ابزار کمکی را ورای کتابخوانی، گفت‌وگوی خوانندگان، داستان گویی و خیمه شب بازی (اجرای نمایش) بازی‌های جذاب خلاقانه، موسیقی و ابزارهای تکنولوژیکی قرار دهید. تا کودکان، کتابخانه را در زمره پنج زمینه مورد علاقه خود در کنار صرف غذا، استراحت، گردش و بازی در روزهای برفی قرار دهند.

فضایی هیجان انگیز از کتاب‌ها را به وجود آورید.

دانش آموزان اغلب غرق در تعداد کمی از گزینه‌ها و امکانات موجود در کتابخانه مدرسه‌شان می‌شوند. علیرغم وجود هزاران کتاب به دقت انتخاب شده باز هم دانش آموزان این سؤال را می‌پرسند که کتاب خوب کجاست؟ یا با حالت نا امیدی شکوه و شکایت می‌کنند که کتاب خوبی را در کتابخانه پیدا نمی‌کنند. حال برای متقاعد کردن و جلب توجه چنین دانش آموزانی به سوی کتابخانه و همچنین برای دور نگه داشتن آن‌ها از عاداتی چون نقاشی کردن و با جستجوی تصاویر کتاب‌ها، بهتر است برگزیدهای از سخنان یک نویسنده و یا عناوینی مرتبط با آن را برای چنین دانش آموزانی بیان نمائید. به آن‌ها درباره کتاب‌هایی که دوست دارید، اطلاعات بدهید و یا در خصوص کتاب‌های ترسناک، هیجان انگیز و جالبی که در کتابخانه خوانده‌اید مواردی را بازگو نمایید و از آن‌ها نیز چنین کاری را بخواهید. سعی کنید آن‌ها را با اولین پاراگراف به دام بیندازید و سپس کتاب را ببندید. چنین کاری را می‌توانید برای دیگر کتابها نیز تکرار نمایید. و یا آن که کار مشابه‌ای را در تابلو اعلانات یا دفترچه‌ای ذکر کرده و دانش آموزان را ترغیب به مراجعه به آن در هفته‌های بعدی نمایید.

متون مربوط به اجرای نمایش تئاتر از سوی خواننده را از طریق آنلاین بیابید و یا آنکه در کتاب‌ها و روزنامه‌ها به دنبال آن باشید. سعی کنید دانش آموزان مرکز و کانون توجه باشند و عشق و علاقه مندی‌های اجرایی آن‌ها را کشف نمایید. لذت آن‌ها را برای ستاره بودن بیابید این امر موجب می‌شود که خواندن برای آن‌ها جذاب‌تر و جالب‌تر گردد.

گفت‌و‌گو در مورد کتاب‌ها، بلندخوانی و اجرای نمایش  را همراه با شیوه داستان گویی خود، متنوع کنید. یک افسانه و داستان ملی جذاب را یاد بگیرید و خوانندگان خود را به خواندن و شنیدن این داستان‌ها دعوت و تشویق نمایید. از آن‌ها بخواهید آن چه در ذهن خود دارند، پس از شنیدن داستان از سوی شما، به صورت نقاشی ترسیم کنند. به آن‌ها بیاموزید که چگونه داستانی را بازگو کنید و هنگامی که آن‌ها آماده اجرای داستان می‌باشند شنوندگانی را برایشان فراهم کنید.

پادشاهان و ملکه‌های نمایشی

از عروسک‌ها برای اجرای داستان‌ها، برای معرفی یک مطلب علمی، با موضوع تاریخی و به عنوان سمبل و نشانه یک موضوع و مفهوم استفاده نمایید. امسال برنامه جالبی برای آشپزی در مدرسه داریم و من با استفاده از یک عروسک، که آن را سرآشپز بوکی نام نهادم، این برنامه را اجرا کردم، عروسک‌ها می‌توانند به صورت تصویر ساده‌ای بر روی مشت دست با پاکت‌های بزرگ کاغذی و یا عروسک‌های حرفه‌ای باشند. آن‌ها می‌توانند لطیفه‌ها و بندها را بازگو نمایند. شعر بخوانند و یا آنکه کودکان خجالتی را تشویق به مشارکت در خواندن آواز و یا دیگر کارهای اجرایی نمایید. مجموعه‌ها و داستان‌های کلاس را جمع‌آوری کنید  (www.orientaltrading.com) تا دانش آموزان در اجرای آن‌ها همراه شما باشند و با آن که می‌توانید آنها را تشویق به نوشتن و اجرای یک تئاتر عروسکی براساس کتابی دلخواه نمایید.

برای اجرای نمایش‌های خلاقانه، لزوماً نیازی به عروسک‌ها ندارید. تعدادی از دانش آموزان به کمک به «اجرای یک داستان» مشتاق می‌باشند. به کودکان اجازه دهید تا با هم در اجرای نمایش همکاری کرده و هنگامی که دو نفر با یکدیگر همراه می‌شوند، دریابید که کودک خجالتی و در نمایش‌های دو نفره مشارکت می‌کند و یا خیر، گاهی شعری را همخوانی کنند، اجرای ریتمیک از آوازها داشته باشید و با کلمه‌های خاص و میمون‌های نمایشی به اجراهایتان جذابیت بدهید.

از علاقه مندی‌های دانش آموزان به موسیقی با استفاده از آوازها در زمان اجرای نمایش و روایت داستان‌ها، بهره ببرید. تعدادی از این آوازها عاشقانه و رمانتیک در اینترنت و سایت‌های خاص وجود دارد که می‌توان ‌بخش‌های  خاص از آن را خریداری نمود. یک منبع جالب برای مطالب جذاب و شنیدنی برای کودکان، جعبه جوک و لطیفه راب ربد است که شامل موضوعات انتخابی و راهنمایی‌های لازم برای ضبط موسیقی‌های کودکانه می‌باشد.

گروه دارای تکنولوژی (فناوری)

درست هنگامی که شما تصور می‌کنید دارای اپک، پایگاه‌های داده و اطلاعات خاص و ابزارهای لازم موجود را برای استفاده از فناوری‌ها در مدرسه دارا می‌باشند. صحبت از وب ۳ به میان می‌آید . این مورد حالت ارتقا و پیشرفتی از آنچه داریم نمی‌باشد؛ بلکه انقلابی نامیده می‌شود که وب ۳ آن را سبب شده است. وب۳ کاربردهایی همچون پیشگویی‌ها، تصورات و خیال، شبکه‌های اجتماعی، آر، اس، اس. وبلاگ‌ها و سایت‌های دریافت و ارسال فایل‌های ویدیویی و حتی محیط‌های سه بعدی آنلاین همانند teen second life.Second life را فراهم می‌آورد. استفاده از این ابزارها گاهی در کلاس‌ها بسیار مشکل می‌باشد. ولی برای نسل دیجیتالی کلاس‌های ما، لزوم کاربری آن‌ها را اجتناب ناپذیر می‌سازد. این همان نکته‌های است که من آن را در کنار فناوری ساختاری و معلمان و دانش آموزان آگاه و توانا فرا می‌دهم.

هرچند من آگاهی چندانی از تکنولژی آر.اس. اس. ندارم اما اجزای دیجیتالی از نسخه‌های صوتی و ویدیویی وجود دارد  که تمایل من را به استفاده از موارد جدید چندین برابر می‌کند. اغلب دانش آموزان نیز از آنچه بزرگترها تمایل به دانستن آن دارند. استقبال می‌کنند و علاقمند به این مطلب هستند که چگونه از کاربریهای جدید تکنولوژی استفاده کنند و ارتباط آن را با دانسته‌ها و مطالب قبلی‌شان بیابند.

پسران و کتاب‌ها

دقت و درک دانش آموزان پسر نیاز به توجه ویژه‌ای دارد. دقت کنید آن‌ها را آن گونه که مارک آرنسن تحت عنوان «دختران ناقص و شکست خورده» می‌نامد. درنظر نگیرید. در پسرها نیازها، علایق و حتی روند مطالعاتی در مغز آن‌ها در هنگام خواندن متفاوت می‌باشد. خود من در مورد چشم پوشی از اهمیت ایجاد کتابخانه مورد علاقه و مورد توجه هر دو جنس (دختر و پسر) متنفر هستم.

برای هفته کتاب کودکان من به دانش آموزان یک راهنما با موضوع مشخص کردن پنج کتاب مورد علاقه معلمان دادم من از معلمان در حالی عکس گرفتم که آن کتاب‌ها را جهت عرضه در تابلو اعلانات در دست داشتند. تصور من بر این است که این کتاب‌ها از قفسه بیرون آمده و سبب ایجاد گفتمان میان کودکان و معلمانشان می‌شود. بیاید کمی به عقب برگردیم، زمانی که یک پسر کلاس چهارمی هنگام جستجو برای نمایش کلاس از من پرسید که: «همه این‌ها خوبه ولی برای پسرها کتاب ندارید؟ » من از حرف او متعجب شدم. 

سلیقه‌های جنسیتی

بدون درک و آگاهی از این مطلب معلمان و کتابداران، کتاب‌هایی را معرفی می‌کنند که شاید تنها «به دلایلی دخترانه» جالب و جذاب می‌باشند. کتاب‌هایی با عناوین جذاب و پرکشش، با احساسات عمیق با زبانی زیبا که اغلب نیز دارای فهرست‌هایی از عناوین کتاب‌های با ارزش باشند.

تحقیقات نشان می‌دهد چنین نوعی از کتاب‌ها مورد علاقه اغلب پسرها نمی‌باشند. آنها هیجان و تحرک، رشد شخصیت‌های کوچک، ‌ طنز و خشونت، جنگ و جدل، ماشین‌های تندرو و غیرتخیلی خصوصاً همراه با عکس را ترجیح می‌دهند. رو راست باشید. اگر شما یک خانم هستید و کودکی از شما در خصوص فدراسیون جهانی کشتی کتابی می‌خواهد مجبور نیستید او را مثلاً  به سمت چیز بهتری همانند کتابی درباره کشتی‌های واقعی هدایت کنید.من اعتراف میکنم هنگامی که یکی از پسرها درباره کتابی جنگی از من پرسید که «حاوی تسلیحات نظامی و افراد مرده و جسدهای واقعی باشد» شرمنده‌اش شدم. من تنها نیستم در مقاله نشریه‌ای بیان شده بود که «در بعضی از موارد معلمان زن به این نتیجه می‌رسند که فرهنگ متداول میان پسرها آن است که عنصری نامطلوب و یا دست کم یک دشمن باشند. یعنی دشمنی که مدرسه باید علیه آن اقدامات لازم را انجام دهد و از این موضوع هم لذت می‌برند».

آگاهی اولین مرحله است

پسرها مقید به خواندن و نوشتن همانند «یک مورد دخترانه» می‌باشند. مادران نسبت به پدران علاقه بیشتری برای خواندن مطالب برای فرزندانشان دارند. معلمان مدارس ابتدایی و کتابداران و کارکنان کتابخانه‌های ابتدایی نیز بیشتر خانم می‌باشند. برای رفع این سوء تفاهم که پسران بایستی مثل یک دختر بخوانند، مدارس از روشهایی همچون بهره گیری از مردان در خواندن برنامه‌ها با صدای بلند، آوردن نویسندگان و نقاشان مرد و حمایت از پسران در خرید کتاب‌های مورد علاقه‌شان استفاده می‌کنند.

من با یشتر از ۲۵ سال سابقه حرفه‌ای به همین مطالبی توجه دارم که شما و دیگر محققان دارند. به نکات کلی ذیل در هنگام گردآوری مطالب و طراحی دروس خود توجه کنید:

پسرها نسبت به دختران بیشتر تمایل به خواندن و مطالعه بیشتر برای کسب اطلاعات دارند تا کسب لذت بخصوص زمانی که به سال‌های متوسطه و راهنمایی میرسند.

پسرها تمایل به خواندن روزنامه‌ها، مجلات، داستانهای کمدی و تصویری دارند.

پسرها تمایل به خواندن مواردی در خصوص سرگرمی‌ها، ورزش‌ها، هنرها و مطالبی دارند که با خود می‌توانند انجام دهندو با دیگران اجرا میکنند.

پسرها از داستان‌های طنز، حقایق کم اهمیت، مخاطره آمیز و دارای قتل و خونریزی لذت میبرند.

اغلب پسرها علاقهمند به جمع‌آوری اشیاء هستند. بنابراین کتاب‌های مجموع‌های برای آنها همچون دیگر مجموعه‌ها و نوشته‌های آشناست.

پسرها به تخیلات، واکنش فعال نشان می‌دهند. آنها ترجیح می‌دهند به شما بگویند که فلان شخص این کار را انجام داده  یا خود چه کاری را انجام دادهاند. یا این که آن فرد چه احساسی دارد و یا فلان رویداد در او چه احساسی ایجاد می‌کند.

در مورد پسرها، این گفته نویسنده که «باید نشان داد. نه آن که گفت » به عنوان یک دستورالعمل مصداق پیدا می‌کند باید برای آن‌ها از فعالیت‌ها و عناصر بصری همراه با ساختارهای شفاهی استفاده نمود.

مراحل گام به گام تغییر کتابخانه

 براساس مشاهدات و مطالب خوانده شده، کتابخانه خود را به شیوه‌های زیر تغییر داده‌ام تا برای تمام خوانندگان محیطی دوستانه و شوق برانگیز ایجاد کند.

ایجاد جذابیت برای دانش آموزانی که تمایل به جمع‌آوری کلکسیون دارند. من از برچسب‌ها و نشانه‌ای فلزی به عنوان جایزه برای دانش آموزانی استفاده کردم که نیازهای خواندنی خود را تأمین می‌کنند و یا از یک نویسنده مجموعه و با موضوع، ۳ کتاب را بخوانید.

 از صندوق نظرات و پیشنهادات برای دانش آموزانی استفاده نمودم که یا خود می‌خواهند عنوانی را پیشنهاد کنند یا از عناوین و داستان‌های توصیه شده توسط دوستانشان بهره می‌گیرند.

 قفسه‌ای جالب با علامت (WOW ) از کتاب‌های سفارشی دانش آموزان ایجاد گردید. به معلمان نیز کتاب‌هایی با جلد دارای wow جهت ارائه به دانش آموزان داده شد تا در هنگام بازگرداندن کتاب‌ها از آن استفاده کنند.

 صدها لوح و مطلب تصویری و غیرتصویری از ناشرانی همانند استون آرچ خریداری شد.

مجموعه جدیدی گردآوری شد که دانش آموزان را قادر به بررسی کتاب‌ها بر روی CD و  یا نوارهای شنیداری می‌کرد. این مجموعه جذاب و جالب شامل یک کتاب در قالب MP3 پلیر است که بدور گردن آویخته می‌شود و همانند یک MP3  پلیر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نوارها و دی.وی.دی‌ها را که آموزگاران برای آموزش استفاده نمی‌کنند در دسترس دیگر دانش آموزان قرار دهید. هر روز نبوغ خوانندگان موجب خرسندی بیشتر شما می‌شود و این میل و رغبت را ایجاد می‌کند تا به تعداد بیشتری از آن‌ها دست یابید. از یک فرد غیرانگلیسی زبان گرفته تا کودکی با هر سطح و درجه‌ای از دانش و خواندن مطمئناً شما سایت‌ها و کتاب‌هایی را در این زمینه می‌توانید برای آن‌ها بیابید.

توانمندی‌های هوشی و ذهنی دانش آموزان‌تان را علاوه در مهارت‌های زبانی آن‌ها درنظر بگیرید و فعالیت‌هایشان را براساس این موارد برنامه‌ریزی نمائید. بدین ترتیب شما می‌توانید با ایجاد علاقه و برانگیختن هوش منطقی، موسیقیایی و پویایی افراد غیر خواننده، به آن‌ها دسترسی پیدا کنید. یعضی همان روش‌هایی که کمتر در کتابخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نیازهای خاص خوانندگان مرد خودتان را مورد توجه قرار دهید. به ویژه اگر شما یک زن باشید و از تنوع در رسوم و فرهنگ‌های گوناگون در مطالب خوادنی و فعالیت‌ها استفاده کنید. خواه در جمعیت دانش آموزی مدرسه شما انعکاس یافته باشد و یا خیر.

این فعالیت‌ها مطمئناً در آینده دانش آموزان منعکس می‌گردد . دانش آموزانی که اکنون به آنها تدریس می‌کنیم موسوم به نسل دیجیتالی هستند. آن‌ها زندگی را بدون تلفن‌های همراه، کامپیوتر، آیفون‌ها، ارسال و دریافت پیام نمی‌شناسند. هرچند که مهارت‌های قدیم‌تر همچون بازگویی داستان و روایت آن، عروسک‌ها و خیمه شب بازی هنرهای نمایشی نیز هنوز موجب تسهیل در فراگیری این پیچیدگی‌های تکنولوژیکی می‌شود. به آن‌ها مهارت‌های خواندن و نوشتن را بیاموزانید که فردا به آن نیاز دارند. بهترین آرزو در کلیه حالات که هر روز برای آن کار می‌کنید رسیدن به آن چیزی است که خوانندگان شما می‌خواهند.

 

منابع:

Baxter,Kathleen,and  Marcia Agness Kochel, Gotcha for Guys! Nonfiction Books to Get Boys Excited About Reading. Westport, CT: Libraries Unlimted, 2006.

Booth, David. Even Hockey Players Read: Boys, Literacy and Leaming. Markham, ON: Pembroke, 2002 .

Cole, Sonja and Brian kim . Bookwinks. (www.bookwink.com/02. grade- level- a.html).

Gurian, Michael and Kathy Stevens. The Minds of Boys. Saving our Sons From Falling Behind in School and Life. San Ftancisco: gossey – Bass,2005.

Keane,Nancy. Booktalks  Quik and Simple.(www.nancykeane.com/boolks).

Scieszka,jon.Guys Read.(www.guysread.com)

Sullivan,Michael. Connection Boys with Books: what Libraries Can Do .  Chicago: American. Library Association , 2003.

Books for Boys (www.Talestoldtall.com/BooksforBoys.html).

University of Central  Florida School of Filmand Digital Media . Digital Booktalk

(www. Digitalbooktalk.com/search/?browse=all)

Wilhelm,JeffreyD. “You Gotta BE the Book”: Teaching Engaged and Reflective Reading With Adolescents.New York: Teachers College Predd,1997.

_________________________________________________

1.Reid Rob.  Childrens Jukebox: The Select Subject to Childrens Musical Recordings. 2nd  Edition (ALA.2007)