سره و ناسره کتاب کودک

گرانی کاغذ و چاپ در چند سال اخیر بیش از همه در تولید کتاب‌های تصویری ایرانی تاثیرگذاشته است. کتاب‌های تصویری یکی از مزیت‌های نسبی کتاب کودک ایران است و آثار تصویرگران ایرانی در جشنواره‌های معتبر تصویرگری و برخی کشورها به خصوص اروپای قاره یی و آسیای شرقی طرفدارانی دارد.

برگزاری چند دوره نمایشگاه بین المللی تصویرگران و حضور تصویرگران شاخص جهان -چه در مقام شرکت کننده و چه در مقام داور- در این نمایشگاه‌ها حکایت از اهمیت و جایگاه تصویرگری کتاب کودک ایران داشت. برگزاری این نمایشگاه‌ها از یکسو و سیاست‌های حمایتی از سوی دیگر و همچنین روند تولید نسبتاً ارزان باعث شده بود که دهه ۶۰ انتشار کتاب تصویری در ایران رونق گرفته و تا چند سال اخیر با وجود فراز و نشیب‌ها ادامه یابد.

در چند سال اخیر گرانی وسایل نقاشی و تصویرگری و همچنین گرانی چاپ و کاغذ مرغوب که مورد نیاز کتاب‌های تصویری است، باعث شد تا هزینه تولید این کتاب‌ها بسیار بالابرود. قیمت پشت جلد این کتاب‌ها عملادر رقابت با کتاب‌های خارجی که برای انتشار آن نیازی به پرداخت هیچ هزینه یی جز ترجمه حداکثر ۵۰۰ کلمه متن نیست، گران تر بود و در این رقابت نابرابر طبیعی است که کتاب تصویری ایرانی از پیش بازنده باشد. اگر نگاهی به کتاب‌های کودک ایران در سه سال اخیر بیندازیم، با کاهش بسیار شدید کتاب‌های تصویری تألیفی روبه رو هستیم.

ناشر برای تولید کتاب تصویری باید نزدیک به یک سال برای تصویرگری صبر کند. هزینه متن، تصویرگری، گرافیک تألیفی و چاپ چهاررنگ را برای ۵۰۰۰ نسخه بپردازد که نسبت به شمارگان ۱۰۰۰ تایی کتاب تصویری بسیار سنگین است. در حالی که ناشر می‌تواند کتابی خارجی را انتخاب کند و بدون اینکه ناشر یا تصویرگر آن اطلاع داشته باشد، با هزینه یی بسیار کم آن را ترجمه و گرافیک کند و به دست چاپ بسپارد.

در چنین وضعیتی که هزینه تولید کتاب‌های تصویری خوب بالارفته است، میدان برای انتشار کتاب‌های کم کیفیت داخلی و انواع و اقسام کتاب‌های خارجی افزایش یافته است. بخشی از کتاب‌های خارجی را ترجمه آثار ارزشمندی تشکیل می‌دهند که مترجمان بر اساس شناخت درست از ادبیات کشور مبدأ و همچنین شناخت مناسب از زبان و ادبیات فارسی سراغشان می‌روند، اما در کنار انتشار محدود چنین آثاری قفسه‌های کتابفروشی ها پر از کتاب‌هایی است که نه ارزش هنری دارند و نه ارزش ادبی و نه از ترجمه درستی برخوردارند و نه به اطلاعات علمی‌شان می‌توان اعتماد کرد. در این آشفته بازار بهترین راه برای انتخاب کتاب برای کودکان مراجعه به نهادهایی است که کتاب‌ها را ارزیابی و سره‌های کم را از ناسره‌های بسیار جدا می‌کنند.