رشد حساسیت‌های زیبایی شناختی کودکان

اگر واژه زیبایی‌شناختی به معنای هنر و زیبایی باشد، پس نگاه به تصویرهای زیبا در کتاب‌های کودکان نیز زیبایی‌شناختی است.

به گفتهٔ «اچ. اس. برودی» (۱۹۷۷) حساسیت زیبایی‌شناختی اهمیت دارد، زیرا «این نخستین سرچشمهٔ تجربه است که همهٔ شناخت‌ها، داوری‌ها و کنش‌ها بدان بستگی دارد». این کتاب‌ها با مواد خام مفهوم‌ها و ایده آل‌ها، دنیای احتمال‌گرائی را به وجود می‌آورند. برودی بر این باور است که تجربه‌های زیبایی‌شناختی آن‌چنان حیاتی است که می‌توان آن را اساس آموزش کودکان دانست. او بر این باور است که بهترین روش برای بالا بردن حساسیت زیبایی‌شناختی کودکان این است که آن‌ها وسایل گوناگون هنری را تجربه کنند.

کودکان هنگامی به‌وسیلهٔ کتاب‌های تصویری برانگیخته می‌شوند که خود نیز تصویرهایی بکشند و به ارزش وسایل هنری که در کتاب‌های تصویری استفاده می‌شود، پی ببرند. البته برخی از تکنیک‌های هنری برای بچه‌های کوچک بسیار پیچیده است، اما «لامه و کین» (۱۹۷۶) بر این باورند که کلاژ بهتـرین تکنـیک بـرای برانگیـختن برداشـت‌های خلاقـانـه کودکـان از ادبـیات و رشـد مهارت‌های حسی آن‌هاست. در روند ساختن کلاژهای خود و واکنش به کلاژهای کتاب‌های تصویری، کودکان می‌توانند دامنهٔ واژگان و مهارت‌های گفتاری خود را پیشرفت دهند. ازرا جک کیتز، لئو لیونی و جینی بیکر در میان تصویرگران نامدار کتاب‌های تصویری؛ تصویرگرانی هستند که از کلاژ استفاده می‌کنند. بزرگ‌سالان می‌توانند از آثار چنین هنرمندانی ابتدا برای روشنگری خودشان و سپس به عنوان منابعی برای بحث و مقایسهٔ کودکان، استفاده کنند.

برای اطلاعات بیشتر درباره کلاژ مقاله زیر را مطالعه کنید:

کلاژ یا تکه چسبانی

لامه و کین بر پایهٔ کار خود با بچه‌های کوچک، مراحل زیر را برای آشنایی کودکان با کلاژ پیشنهاد می‌کند:

۱. بچه‌ها را تشویق کنید که با پاره کردن و بریدن کاغذ و روزنامه و درآوردن شکل و تصویر از آن‌ها و چسباندن آن‌ها بر روی کاغذ دیگر، تکنیک کلاژ را تجربه کنند.

۲. موقعیت‌هایی برای کودکان فراهم کنید تا بافت‌های گوناگونی که در محیط پیرامون آن‌هاست از نزدیک ببینند و سپس از آن بافت‌ها در کلاژ خود استفاده کنند. کودکان را به گردش ببرید تا بافت‌های مختلفی را ببینند. برای نمونه، بافت‌های تنهٔ درخت، برگ‌ها، علف‌ها، گل‌ها، پیاده‌رو، مواد ساختمانی، پارچه، کاغذ، غذا و غیره را از نزدیک حس کنند و دربارهٔ آن گفت‌وگو کنند. پس‌ازاین تجربه‌ها و بحث پیرامون بافت‌های مختلف، اجسام گوناگونی باکیفیت بافتی گوناگون گردآوری کنند و سپس با استفاده از این مواد تصویرهایی با تکنیک کلاژ تهیه کنند. از کودکان بخواهید که کلاژها را لمس کنند، بافت‌ها را با دقت نگاه کنند و دربارهٔ واکنش خود نسبت به آمیخته‌ای از بافت‌های بسیار گوناگون، صحبت کنند.

۳. از بچه‌ها بخواهید کلاژهایی با استفاده از بافت‌های بسیار گوناگون به هر شکل که خود می‌خواهند، استفاده کنند. سپس از بچه‌ها بخواهید که این تصویرها را با داستان‌ها یا توصیف‌های همراهشان، با یکدیگر سهیم شوند.

۴. کتاب‌های تصویری با تکنیک کلاژ را با کودکان سهیم شوید. وقتی یک داستان را می‌خوانید و تصویرهای آن را به کودکان نشان می‌دهید، از کودکان بخواهید که تکنیک کلاژ را بازشناسند. دربارهٔ حسی که هر جسم کلاژ در مخاطب ایجاد می‌کند صحبت کنید، بگویید چرا فکر می‌کنند تصویرگر از این مواد استفاده کرده است و دربارهٔ حسی که این بافت به هنگام لمس آن جسم در عالم واقعی ایجاد می‌کند، صحبت کنید. از بچه‌ها بپرسید که آیا تصویرهای کلاژ، داستان را بهتر کرده است یا نه.

تجربه با تکنیک‌های سادهٔ کارتون یا کاریکاتور راه دیگری است که کودکان می‌توانند مهارت‌های هنری خود و حساسیت‌های زیبایی‌شناختی خود را ارتقاء بخشند. کودکان سبک کارتونی را بسیار دوست دارند و از دیدن شخصیت‌های کارتونی در تلویزیون یا کتاب لذت می‌برند.

کودکان پس از تجربه با کارتون‌های خود، می‌توانند با درک و شناختی جدید به کتاب‌های تصویری با سبک کارتونی به‌وسیلهٔ نقاشان شناخته‌شده نگاه کنند. از کودکان بخواهید که دربارهٔ این‌که چگونه کارتون‌ها مکمل متن می‌شوند، صحبت کنند و این سبک را با سبک‌های دیگر مقایسه کنند. همچنین از بچه‌ها بخواهید که داستان بنویسند و با سبک کارتونی آن را تصویرگری کنند. کودکان از این‌که خود بتوانند کتاب‌های کارتونی خلق کنند و یا کتاب‌های در قطع روزنامه به شکل گروهی تصویرهای کارتونی بکشند، لذت می‌برند.

فعالیت زیر را با فرزندتان انجام دهید:

ساختن خانه ای افسانه ای با کلاژ!