حقوق کودک، کتابخانه، عصر کودکی

گزارش چهاردهمین نشست مجازی کتابداران «با من بخوان»

چهاردهمین نشست مجازی ماهانه‌ی کتابداران «با من بخوان»، چهارشنبه 20 بهمن ماه 1400 برگزار شد. موضوع این نشست «حقوق کودک در کتابخانه‌های با من بخوان» بود. کتابداران و ترویجگران کتابخانه‌های «با من بخوان» از سراسر کشور در این نشست گفت‌وگو و تبادل نظر کردند. مهمان این نشست زهره قایینی، مدیر موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و سرپرست برنامه‌ی «با من بخوان» بود.

گزارش این نشست یک ساعت و نیمه را در ادامه بخوانید.

در آغاز نشست قایینی توضیح داد که کودک‌محور بودن ویژگی اصلی کتابخانه‌های «با من بخوان» است. وی گفت: «مبنای این ویژگی که کتابخانه‌های «با من بخوان» را از دیگر کتابخانه‌های کودک و نوجوان متفاوت و متمایز کرده است حقوق کودک است. یکی از کتاب‌های مهم در حوزه‌ی حقوق کودک، کتاب «حقوق کودک را بشناسیم و با آن زندگی کنیم» است. این کتاب به مربیان، کتابداران و ترویجگران کتاب کمک می‌کند تا فراتر از یک موضوع درسی به مسئله‌ی حقوق کودک بنگرند و در هر لحظه‌ی زندگی و آموزش بر اساس حقوق کودک عمل کنند.»

نشست ماهانه کتابداران کتابخانه های با من بخوان

ادامه‌ی‌ چهاردهمین نشست کتابداران به تاریخچه‌ی شکل‌گیری حقوق کودک در دنیا اختصاص یافت. قایینی گفت: «سد‌ه‌‌ی بیستم میلادی را عصر کودکی می‌نامند. در سده‌ی بیستم نهاد کودکی به رسمیت شناخته شد. در این دوره با بهبود تغذیه‌‌ی کودکان، دیگر ابعاد زندگی کودکان نیز مورد توجه قرار گرفت و مباحثی مانند آموزش همگانی، پوشاک کودکان، بازی‌های کودکانه و... مطرح شد. در عرصه‌ی ادبیات نیز ادبیات کودک با رویکرد لذت بردن و پاسخ‌گویی به نیازهای کودک شکل گرفت. همه‌‌ی این عوامل باعث شد که پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک نوشته شود. این پیمان‌نامه بر 4 محور اصلی یعنی حق بقاء، حق مراقبت، حق رشد و حق مشارکت بنا شده است.»

سرپرست برنامه‌‌ی «با من بخوان» صحبت‌های خود را با این پرسش ادامه داد که چرا بر شناخت حقوق کودک پافشاری می‌کنیم؟ او در پاسخ گفت: «امروزه بسیاری از کودکان در سراسر جهان از آموزش بی‌بهره‌اند و قربانی جنگ، خشونت و سواستفاده‌ جنسی هستند. کودکان زیادی هم به دلیل گرسنگی جان خود را از دست می‌دهند. اما چاره چیست؟ ما ترویجگران کتاب، مربیان و کتابداران برای حل این مشکلات چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟ در کوتاه‌مدت با برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های حقوق کودک برای والدین، آموزگاران و مربیان می‌توانیم اطرافیان‌مان را با حقوق کودک آشنا کنیم. در درازمدت هم با آموزش کودکان می‌توانیم نسلی را پرورش دهیم که از حقوق خودشان و دیگران آگاه هستند.»

قایینی درباره حقوق کودک در کتابخانه‌های کودک‌محور «با من بخوان» گفت: «کتابخانه‌های با من بخوان طوری طراحی شده‌اند که نیازهای کودک در نظر گرفته شود و با مشارکت کودکان در کتابخانه به حقوق آن‌ها احترام گذاشته شود. وظیفه‌ کتابدار هم این است که به انسانی‌تر کردن محیط کتابخانه کمک کند و این با فعالیت‌هایی چون تمرین گفت‌وگو و کار گروهی به دست می‌آید. کتابداران کودک مدام باید از خود بپرسند آیا من فردیت اعضا را می‌پذیرم؟ آیا واژه‌های توهین‌آمیز را به کار می‌برم یا واژه‌های مناسب را انتخاب می‌کنم؟ آیا زودرنجی و ناشکیبایی از خود نشان می‌دهم؟ آیا فاصله‌ی زیادی با کودکان و نوجوانان دارم؟ آیا از نیازها و احساسات آن‌ها خبر دارم؟ و کتابداران همچنین در ارزیابی سالانه‌ی فعالیت‌های کتابخانه و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آینده‌ی کتابخانه، باید حقوق کودک را در نظر بگیرند.»

بخش بعدی نشست به شیوه‌‌ی اداره کردن کتابخانه‌ها بر مبنای حقوق کودک اختصاص داشت. سرپرست برنامه «با من بخوان» در این رابطه گفت: «دو شیوه برای اداره کردن کتابخانه‌ها وجود دارد: سنتی و دموکراتیک. راهکار عملی برای اجرای حقوق کودک در کتابخانه اداره کردن دموکراتیک کتابخانه است؛ زیرا کودکانی پرسشگر، مسئولیت‌پذیر و آگاه بار می‌آورد.»

پوستر حقوق کودک را بشناسیم!

ساخت پوستر حقوق کودک را بشناسیم با مشارکت کودکان و نوجوانان، گفت‌وگو با خانواده‌ها درباره‌ی‌ حقوق کودک، توجه به کودکان دارای نیازهای ویژه، استفاده از همیاران کودک و نوجوان در اداره‌ی‌ کتابخانه، توجه به کودکان مهاجر و کودکان کار، خواندن کتاب‌هایی با درون‌مایه‌های مرتبط با حقوق کودک و انجام فعالیت‌های در پیوند با آن به عنوان مصادیق و روش‌های پرداختن به حقوق کودک به بحث و گفت‌وگو گذاشته شد و کتابدارانی از استان‌های اصفهان، کرمانشاه، تهران و... از تجربه‌های خود در این زمینه گفتند.

خرید پوستر حقوق کودک از کتاب هدهد

چهاردهمین نشست مجازی کتابداران «با من بخوان»، از مجموعه نشست‌های ماهانه کتابداران کتابخانه‌های «با من بخوان» است. در این نشست‌های مجازی کتابداران «با من بخوان» از سراسر کشور تجربه‌های خود را از فعالیت‌های کتابخانه‌های «با من بخوان» به اشتراک می‌گذارند. این نشست‌های مجازی که از آذر ماه 1399 آغاز شده است و در ماه‌های آینده نیز ادامه دارد. موضوع نشست‌ پیشین که در دی ماه برگزار شد «چالش‌های رایج در کتابخانه‌های با من بخوان» بود.