آغوش گشوده‌‌ی کتابخانه‌‌ی شادی به روی کودکان مهاجر

تابستان امسال، با یاری مسئولان و آموزگاران مدرسه‌ی «علامه بلخی» گام کوچک دیگری در جهت ارتقای وضعیت آموزشی کودکان و خانواده‌های مهاجر افغانستانی ساکن در استان تهران برداشتیم. با راه‌اندازی یک کتابخانه‌ی کودک‌محورِ «با من بخوان» در این مرکز آموزشی، اینک کودکان منطقه در همه‌ی گروه‌های سنی، مکانی برای برگزاری نشست‌های بلندخوانی و پایگاهی غنی برای دسترسی به کتاب‌های باکیفیت دارند.

مدرسه‌ی علامه بلخی در شهرستان پیشوا در 45 کیلومتری جنوب شرقی تهران واقع است. این شهرستان و حومه‌ی آن کودکان مهاجر بسیاری را در خود جای داده است. مدرسه‌ی علامه بلخی از سال ۱۳۸۰ برای کودکان افغان تاسیس شده و به کودکان مهاجر افغانستانی در تمامی پایه‌ها خدمات آموزشی ارائه می‌دهد. همچنین از سال 1400 و پس از موج جدید مهاجرت خانواده‌های افغانستانی به ایران در پی تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، کودکان پناهده و مهاجر جدید بسیاری در این مدرسه ثبت‌نام کرده‌اند، به گونه‌ای که در سال تحصیلی گذشته اکثریت دانش‌آموزان مدرسه‌ی بلخی را این گروه از کودکان تشکیل می‌دادند. این مدرسه که هر سال بیش از 150 کودک 5 تا 18 ساله در آن مشغول به تحصیل هستند از سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ با پشتیبانی یکی از نیکوکاران زیر پوشش برنامه‌ی با من بخوان قرار گرفته است.

شهرستان پیشوا تنها یک کتابخانه‌ی عمومی بزرگ دارد و به گفته‌ی آموزگاران مدرسه‌ی علامه بلخی، کودکان مهاجر بدون مدارک اقامت، امکان عضویت در آن را ندارند. حتی کودکانی که نسل دوم مهاجران هستند یا سال‌هاست در ایران اقامت دارند ترجیح می‌دهند به مراکز ویژه‌ی مهاجران مراجعه کنند تا مراکز عمومی. مدارس منطقه نیز فاقد کتابخانه‌ها و کتاب‌های باکیفیت کودک هستند.

بنا به این ضرورت‌ها بود که پس از حدود یک سال اجرای «با من بخوان» و برگزاری نشست‌های بلندخوانی در کلاس‌های مدرسه علامه بلخی توسط آموزگاران و داوطلبان با انگیزه و خلاق این مرکز، و با توجه به استقبال کودکان و مشارکت آنان در فعالیت‌های کتابخوانی، راه‌اندازی یک کتابخانه‌ی کودک‌محور در این مدرسه با نام «کتابخانه‌ی شادی» در دستور کار «با من بخوان» گرفت. این کتابخانه که بخشی از جایزه‌ی ایبی-آی‌رید (IBBY-iRead) 2022 صرف تاسیس و پشتیبانی از آن شده است، قرار است پایگاهی برای کودکان منطقه باشد، تا نه فقط کودکان مهاجر مشغول به تحصیل در این مدرسه بلکه کودکان محله و دانش‌آموزان مدارس دیگر نیز از خدمات این کتابخانه استفاده کنند. دومین دوره جایزه ایبی-آی‌رید در سال 2022 به زهره قایینی به عنوان ترویج‌گر برجسته‌ی خواندن در عرصه‌ی جهانی تعلق گرفت و بخشی از آن صرف پروژه‌های ترویج کتابخوانی و سوادآموزی در برنامه‌ی «با من بخوان»، به‌ویژه پروژه‌های مرتبط با ترویج خواندن در میان کودکان مهاجر افغانستانی در ایران، خواهد شد.

در اردیبهشت 1401، پس از بازدید کارشناسان «با من بخوان» از مدرسه و بررسی ظرفیت‌ها، و امضای تفاهم‌نامه‌ی همکاری با مسئولان این مرکز آموزشی، اتاقی در طبقه‌ی هم‌کف برای راه‌اندازی کتابخانه پیشنهاد شد. همچنین برای کلاس پیش‌دبستان نیز که در جوار این اتاق قرار دارد، فضاسازی مناسب و کودک‌محور در نظر گرفته شد.

پس از رنگ‌آمیزی و آماده‌سازی اتاق‌ها، گروه «با من بخوان» کار فضاسازی کتابخانه‌ی شادی را آغاز کرد. در فضاسازی این کتابخانه از تصویرسازی‌های کتاب «آن‌جا که شادی آغاز می‌شود» از کتاب‌های انتشارات موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان (کتاب‌های تاک) استفاده شده است.

گفتنی است همکاری و همیاری مدیر مدرسه، آقای رضا بلخی، و دیگر آموزگاران دلسوز این مرکز در تمامی مراحل آماده‌سازی و راه‌اندازی کتابخانه پیشبرد کار را برای گروه «با من بخوان» هموار کرد.

سرانجام در نیمه‌ی تیرماه 1401 برای این کتابخانه نزدیک به 1300 جلد کتاب باکیفیت به همراه دستنامه‌های راهنما و برگه‌های فعالیت فرستاده شد. کودکان و نوجوانان نیز از همان روزهای نخست با علاقه‌ی بسیار در کار سامان‌دهی کتاب‌ها مشارکت داشتند. و هنوز راه‌اندازی کتابخانه کاملاً به پایان نرسیده بود که کتابخوانی و برگزاری نشست‌های بلندخوانی آغاز شد!

کتابخانه‌ی با من بخوان «شادی» در روزهای پایانی مردادماه 1401 کار خود را به طور رسمی آغاز کرد و اینک هر روز پذیرای کودکان است.

سه تن از آموزگاران مدرسه بلخی مسئولیت کتابداری و اداره‌ی کتابخانه را برعهده گرفته‌اند. کتابداران کتابخانه‌ی شادی پیش از آغاز به کار این کتابخانه، در دوره‌های آموزشی «کتابداری کودک: استانداردها و راهکارها» که برای کتابداران کتابخانه‌های «با من بخوان» در نظر گرفته شده است شرکت کردند. همچنین در سال گذشته تمامی آموزگاران و داوطلبان این مدرسه در کارگاه‌های «بلندخوانی، شیوه‌ها و کارکردها»، «ادبیات کودکان و کتاب‌های تصویری» و «کارگاه نمایش در پیوند با بلندخوانی» شرکت کرده بودند. این کارگاه‌ها در سامانه‌ی آموزش آنلاین آموزک برگزار می‌شود.

با توجه به باز بودن این مدرسه در تعطیلات تابستانی، و با توجه به برگزاری کلاس‌های سوادآموزی و برخی دوره‌های توان‌مندسازی مادران در این مرکز، گروه «با من بخوان» و مسئولان مدرسه‌ی علامه بلخی امیدوارند که با ارتباط‌گیری موثر با والدین و خانواده‌ها امکان اجرای برنامه‌ی‌ «خواندن با خانواده» و گسترش شبکه‌ی کتابخانه و ترویج کتابخوانی در آینده‌ فراهم شود.

در طول سال تحصیلی آموزگاران آموزش‌دیده‌ی این مرکز می‌توانند از کتاب‌های متنوع کتابخانه برای برگزاری نشست‌های بلندخوانی و اجرای فعالیت‌های در پیوند با کتاب در کلاس‌های درس خود بهره بگیرند، یا برای ترویج کتابخوانی با کیف‌کتاب‌های خود به میان کودکان محله بروند. آموزگاران مدارس اطراف نیز می‌توانند با مراجعه به کتابخانه برای کلاس‌های‌شان کتابخانه‌های پارچه‌ای دیواری امانت بگیرند و به دیوار کلاس نصب کنند.

کتابخانه‌ی با من بخوانِ «شادی» همان‌گونه که از نامش پیداست، جایی برای شادیِ همگان است. پایگاهی برای شاد زیستن و تقسیم کردن شادی با دیگری.