کودک و شاهنامه

طرح انجام شده در سال‌های ۸۴ – ۸۵ در مؤسسه دیگر اصفهان

هدف دراز مدت: آشنایی کودک با تاریخ- داستان‌ های ایران باستان- آداب و آیین مردمان گذشته و نیاز های عاطفی و آرزو ها که موجب شادمانی و امید در کودکان می ‌شود.

هدف کوتاه مدت: خواندن خلاق داستان‌ های شاهنامه(زال وسیمرغ- هفت خان رستم- رستم و سهراب- گردآفرید و سهراب- آرش کمانگیر)

هدف ویژه: تعریف کردن داستان توسط خود کودک و در دراز مدت بتواند بعضی از بیت های ساده را بازگو کند.

مخاطبان: مهد کودک (۴ کودکان تا ۵ ساله) – پیش دبستانی – دبستان

توجه: بنا به سن بچه ها مباحث باید ساده و مفصل تر باشند.

در سنین دبستان باید اطلاعات بیشتری به بچه ها داده شود و در بعضی موارد حتماً خودشان از روی کتاب بخوانند.

داستان اجراشده: زال و سیمرغ

این داستان برای سنین ۴ تا ۵ سال، پیش دبستانی و دبستان بسیار مناسب است.

جنگ و خون ‌ریزی ندارد، زیباست و تخیل بچه ها را پرورش می دهد.

ویژگی داستان زال و سیمرغ:

در این داستان به تفاوت‌ ها اشاره شده است.

مدت کار روی این داستان: برای این که به هدف ویژه برسیم، باید بارها و بارها داستان خوانده شود، بیان شود، اجرا شود و نقاشی شود.

کتاب پیشنهادی: زال و سیمرغ به روایت م .آزاد و نقاشی نورالدین زرین کلک

مکان: متفاوت است. کلاس ، سالن و ....

مخاطبان: متفاوت است. اگر هدف ویژه باشد باید از تعداد کمتری استفاده کرد. مثلاً ۷ نفر.

 

مراحل اجرا:

مرحله‌ی اول: آشنایی با ایران. آشنایی با پهلوانان

مواد لازم: کره‌ ی زمین – نقشه قدیمی ایران

پیشنهاد: خواندن کتاب آرش کمانگیر

 

مرحله ی دوم : آشنایی با تفاوت‌ های فردی- تفاوت‌ های خاص

پیشنهاد:

- خواندن کتاب جوجه اردک زشت اثر هانس کریستین اندرسن

- این بخش را می‌ توان میان خواندن داستان "زال و سیمرغ" انجام داد که بچه ها خسته نشوند. مثلا وقتی به کودک مو سفید می‌ رسیم.

پیشنهاد: معرفی سیمرغ هم واجب است، سعی می‌ کنیم در میان داستان در موردش صحبت کنیم. سیمرغ پرنده‌ای است که زبان انسان ‌ها را می‌ داند و زال را بزرگ کرده است.

می توان به جانوران یاری گر که در مواقع بحرانی به کمک پهلوان‌ های خوب می آیند، اشاره کرد: مانند رخش – سیمرغ - میش هفت‌ خان

 

مرحله ‌ی سوم: (با توجه به سن بچه ها )

- معرفی کتاب شاهنامه که شعر است.شعر بلندی درباره‌ ی رفتار و کردار پهلوانان و رویداد های قهرمانی در زندگی قدیم .

داستان ایرانی، داستان‌ هایی از پهلوانان و از آرزوها مبارزه ی هرمزد و اهریمن. نیکی و بدی و جنگ ‌های ایران و توران.

این کتاب پس از حمله‌ ی اعراب که حس ایران دوستی رو به نابودی می رفت، به شعردر آمد و دوباره حس میهن پرستی ایرانیان زنده شد.

- معرفی فردوسی که دهقان زاده است و فرهنگ ایران را دوست دارد و تمام ثروتش را برای  نوشتن شاهنامه از دست می دهد.

 

مرحله‌ ی چهارم: (با توجه به سن بچه ها، اگر سن آن ها کم باشد از تصاویر بیشتر استفاده شود) نشان دادن تصاویر کتاب همراه با تصاویری که مربی آماده کرده است.

تصاویر توصیف شود اما داستان گفته نشود به جزئیات نقاشی خود بچه ها اشاره می کنند.

از نقاشی های خود بچه ها (کودکان دوره پیش) نیز می شود استفاده کرد.

مرحله‌ ی پنجم: از روی کتاب داستان گفته شود یا بنا به سن بچه ها خوانده شود.

 مرحله ‌ی ششم: کشیدن نقاشی در ارتباط با داستان.

- می توانند روی ورقA۴بکشند.

- می توانند روی کاغذ تا شده بکشند یا مقواهای کوچک. بعد مقواها را سوراخ کنیم و با یک روبان ببندیم و کتابش کنیم.

وقتی چند داستان از شاهنامه خوانده شد، می توان یک روز دور تا دور کلاس را با کاغذ رولتی پوشاند تا بچه ها با ابزار مختلف روی آن در رابطه با داستان‌ ها نقاشی بکشند.(پیشنهاد می شود از شاهنامه های بازنویسی شده ازجمله باز نوشته‌ ی آتوسا صالحی نیز استفاده کرد که ساده باشد.)

وقتی چند داستان از شاهنامه خوانده شود از کتاب ‌های داستان کمک گرفته می شود. اگر تعدا بچه ها کم باشد، می توان روی میز چند مقوا به هم چسباند تا بچه ها هر کدام گوشه ای از مقوا را نقاشی کنند (در رابطه با داستان).

 مرحله‌ ی هفتم:

- ساخت ماسک شخصیت ها

مواد لازم:مقوا، چسب، گواش، کش برای وصل ماسک به صورت

توجه: قسمت صورت باید باز و صورت کودک معلوم باشد.

توجه: استفاده از مقوا الزامی است تا کودک بتواند در درست کردن ماسک کمک کند . برای رنگ آمیزی و یا کار دستی روی ماسک از بچه ها استفاده کنید.

در مورد ماسک زال، مقوا را باریک باریک می کنیم و به جای مو می گذاریم.

هم در مورد ساخت ماسک و هم در مورد اجرا می توانیم بچه ها را گروه بندی کنیم.

اجرای نمایش : اجرای نمایش داستان به وسیله همان ماسک ها

در اجرا بچه ها آزاد باشند . مثلاً می توان چندین سیمرغ داشته باشیم .

پیشنهاد: می توان ماسک های نیمه را روی دیوار آویزان کرد و بچه ها بقیه آن را نقاشی کنند.

 مرحله‌ ی هشتم :

- روی دیوار بلندی کودکان به نوبت داستان را تعریف یا اجرا کنند.

- می توانند به صورت نقالان و پرده خوانان اجرا کنند.

پیش  از اجرای بچه ها به صورت نقالی یا پرده خوانی می توان برای آن ها فیلمی از نقالان و پرده خوانان نشان داد. یا از نوار کاست های شاهنامه مربوط به انتشارات سروش استفاده کرد.

بعد از کار روی چندین داستان، یک جلسه هم می توانند از خمیر استفاده کنند، یا گل. دیو های جالبی با گل درست کرده اند.

توجه: باید در انتخاب داستان های شاهنامه بسیار دقت کرد. باید لطافت داستان ها رابرجسته کرد. باید عشق داستان را برجسته کرد: عشق به ایران، به مردم.