ایرج جهانشاهی قاجار، آموزگار، نویسنده، مترجم و ویراستار ادبیات کودکان و نوجوانان، نخستین روز اسفندماه سال ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد.
در سال ۱۳۲۵ همزمان با خواندن رشتهی تاریخ و جغرافیا و علوم تربیتی، در دانشکدهی ادبیات و دانشسرای عالی تهران به آموزگاری پرداخت. ایرج جهانشاهی از نوجوانی به خواندن کتاب و نویسندگی روی آورد. خود او در این باره گفته است: «خانه ما به کتابخانهای میمانست. کمتر میشد پدر و مادر و خواهران را دید که هر یک در گوشهای به مطالعه کتابی سرگرم نباشند. من نیز نوجوانی و جوانیم با کتاب گذشت. از هجده سالگی همکاری با دو سه روزنامه و مجله گمنام و بانام را از راه خبرنگاری، نویسندگی، صفحهآرایی و غلط گیری چاپی آغاز کردم».
نخستین داستان جهانشاهی با نام «دیوانه» در کتاب «گلهای وحشی» با مقدمهی محمد معین در سال ۱۳۲۵ منتشر شد. در یک دهه که دورهی خدمت دبیری، ریاست دبیرستان و سرپرستی تعلیمات اساسی و عمومی ادارهی فرهنگ خوزستان را در مسجدسلیمان و اهواز میگذراند، از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۸ «سالنامه فرهنگ مسجد سلیمان» و «سالنامه فرهنگ خوزستان» را منتشر کرد.
از سال ۱۳۳۸ به تهران آمد و سپس معاون و سرپرست تعلیمات اساسی کشور و ادارهی کل آموزش بزرگسالان شد. در همین سالها به تحصیل در رشتهی کارشناسی ارشد موسسهی تحقیقات و مطالعات اجتماعی پرداخت. یک سال نیز در دانشگاه منچستر انگلستان دورهی آموزش بزرگسالان را گذراند و در کشورهای امریکا، پاکستان و تایلند در زمینهی ادبیات کودکان به مطالعه پرداخت. در سال ۱۳۴۳ مرکز تهیه خواندنیهای نوسوادان را که بعدها مرکز انتشارات آموزشی نامیده شد، به همراه چند تن از همکاران خود بنیاد نهاد. در همین سال راهنمای خدمت در ده برای سپاهیان دانش را منتشر کرد. جهانشاهی مدیر نشریههای «پیک کودک»، «پیک نوآموز»، «پیک دانشآموز»، «پیک نوجوانان»، «پیک جوانان»، «پیک معلم و خانواده» بود و در شورای نویسندگان همهی این نشریهها نیز فعالیت میکرد.
ایرج جهانشاهی در تدوین کتاب فارسی کلاس اول دبستان و راهنمای تدریس آن شرکت داشت. دیدگاه او دربارهی خط زمینه با شیوهی جبار باغچهبان ناهمسان بود. با آمیختگی شیوهی هر دو این صاحبنظران، روشی در آموزش الفبای فارسی پدید آمد که اکنون نیز پایهی آموزش الفبای فارسی در کلاس اول دبستان است. جهانشاهی از پایهگذاران و نویسندگان ۱۴ کتاب به نام «بخوانیم و بنویسیم و بخوانیم و باسواد شویم» در گسترهی پیکار با بیسوادی بود. با مجلهی دانشمند و نشریهی «گنجینه» نیز همکاری داشت. با آغاز کار تدوین و تألیف «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان»، از سال ۱۳۵۷ سرویراستار این فرهنگنامه شد و جزوهای به نام راهنمای نویسنده و ویراستار برای نویسندگان و ویراستاران کتابهای کودک و نوجوان و به ویژه همکاران فرهنگنامه نوشت.
تصویری از ایرج جهانشاهی
جهانشاهی همچنین کار ویرایش مجموعهی «نگاهی به تاریخ علم برای نوجوانان» نوشته ایزاک آسیموف را با همکاری هوشنگ شریفزاده در دهه ۶۰ انجام داده است.
ایران گرگین از همکاران او در نشریه پیک و فرهنگنامه نیز درباره کارهای جهانشاهی چنین اظهار نظر کرده است:
«او همین طور کتاب را پیش خواننده نمیاندازد. با او گفتگو و درد دل میکند و کودک و نوجوان را به حال و هوای آنچه قرار است بخواند وارد میکند. این پیشگفتارها و توضیحات برای قصهها، افسانهها، کتابهای علمی و حتی کتابهایی مثل بازیهای ورزشی و سرگرمی نوشته شدهاند.
ایرج جهانشاهی همواره سادگی واژهها و ساختارهای سخن در آثار مربوط به کودکان و نوجوانان را سفارش میکرد تا همه کودکان ایرانی، از کرد و بلوچ و آذربایجانی بتوانند راحت و آسان از آن سر در بیاورند و در نتیجه زبان فارسی را که زبان مشترک و ملی همه ایرانیان است با علاقه و آرامش بیاموزند تا بعد بتوانند از ادبیات رفیع آن بهرهمند شوند».
ایرج جهانشاهی در ۲۹ تیر ماه ۱۳۷۰ درگذشت.