کند و کاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان

"فلسفه برای كودكان" (Philosophy for children) یا "فلسفه به همراه كودكان" (Philosophy with children) نام شاخه تازه بنیادی از آموزش و پرورش كودكان است. هدف اصلی این برنامه، بر خلاف نظام های سنتی آموزش فلسفه به كودكان، نه تعلیم بسته ای از اطلاعات و دانش فلسفی به كودكان، بلكه آموزش تفكر نقادانه و انتقادی و به عبارتی آموزش روح فلسفه (و نه پیكره آن) است.

روی آوردن به این برنامه معلول عوامل بسیاری بوده است. اما از همه مهم تر مشاهده ناتوانی دانشجویان و همگان در برخورد با استدلال‌ها، مناظره ها و نقطه نظرهای دیگران بوده است. ناتوانی که برای جبران باید در دوره آموزش در مدرسه به آن پرداخته شود. نكته دیگری كه آموزش فلسفه به كودكان را از جنبه نظری ممکن ساخته است، خدشه دار شدن نظریه ها و الگوهای سنتی روان شناسی و تعلیم و تربیت بوده است. نظریاتی كه بنا بر آن ‌ها اصولاً كودكان از جنبه توانایی‌های شناختی خود توانایی برخورد با مفاهیم انتزاعی و اندیشه درباره فرایند تفكر خویش نبوده‌اند. كارهای نظری و تجربی اخیر در این حوزه نشان داده‌اند كه علی‌رغم نظریه كسانی مانند پیاژه، كودك حتی در سن شش‌سالگی هم توانایی فراگیری تفكر انتزاعی را دارا است.

برنامه فلسفه برای كودكان (P4C) اكنون در بسیاری از كشورها رواج یافته وآموزگاران بسیاری به آموزش آن پرداخته اند. روش اصلی در این برنامه استفاده از داستان در حلقه‌هایی متشكل از كودكان و آموزگار است. داستان‌هایی كه از جنبه محتوا و صورت ادبی خود توان برانگیختن پرسش را در ذهن كودكان دارند. آن گاه كودكان به بحث درباره این پرسش ها می‌پردازند، و آموزگار بدون آن كه هدف آموزش مستقیم مطلبی را داشته باشد، تنها به هدایت جریان بحث می‌پردازد.

كتاب "كند و كاو فلسفی برای كودكان و نوجوانان" مجموعه مصاحبه‌ها و گفتگو‌های سعید ناجی با پیشروان برنامه P4C است. سعید ناجی با تشكیل گروهی در پژوهشگاه علوم انسانی، قصد راه اندازی و ترویج این برنامه را در ایران دارد. در بخش اول كتاب، یازده گفت و گو با برخی از پیشگامام برنامه P4C انجام گرفته است. در جریان این گفت و گو ‌ها، می‌توان با اهداف اصلی برنامه P4C ، داستان‌هایی كه در این برنامه مورد استفاده قرار می‌گیرد، تفاوت‌های فرهنگی و قومی موجود در میان برنامه‌های P4C در كشورهای گوناگون، دشواری‌های ترجمه داستان‌های P4C به زبان‌های دیگر، همسانی و ناهمسانی برنامه P4C با دیگر رقیبان آن (از جمله برنامه PWC) و ... آشنایی پیدا كرد.

بخش دوم كتاب شامل چهار نمونه عملی از داستان‌هایی است كه می‌توان در حلقه كند و كاو فلسفی برای كودكان مورد استفاده قرار داد. این داستان ها عبارتند از من و مایكل، پیتر خرگوش، جوجه اردك زشت و خرس مهربان. در پایان داستان چهارم نمونه‌ای عملی از پرسش ها و بحث‌هایی كه پس از خواندن داستان خرس مهربان می‌توان از بچه‌ها پرسید و آن‌ها را به مشاركت در گفت و گو تشویق كرد، آمده است.

كتاب "كند و كاو فلسفی برای كودكان و نوجوانان" علی رغم ضعف‌های موجود در آن، هم چون تكراری بودن برخی مطالب در گفت و گو ها یا نبود توضیح كافی برخی مفاهیم، اصطلاحات و روش‌ها، منبعی بسیار مناسب برای آشنایی با برنامه P4C است. برنامه‌ای كه می‌تواند نظام سنتی و راكد آموزش و پرورش در ایران را وادار به حركتی هرچند كوچك نماید.

تهیه کننده
حسین شیخ رضايی
سال نشر
۱۳۸۷
نویسنده
سعید ناجی
Submitted by editor3 on